مزایای ارتباط کودک و طبیعت (آموزش برای آینده‌ای پایدار و سرسبز)
برگردان به فارسی: پوریا قلیچ‌خانی/ سازمان حفاظت نیوزیلند، یک نهاد دولتی‌ست که در یکم آوریل ۱۹۸۷ به‌طوررسمی شکل گرفت. این نهاد، مسئولیت حفاظت از میراث طبیعی و تاریخی نیوزیلند را بر عهده دارد. حفظ و احیاء تنوع طبیعی به عنوان یک میراث، مراقبت از پهنه‌های خشکی و آبی و هم‌چنین حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری بومی با رویکرد مشارکتی به کمک جوامع محلّی از دغدغه‌های اصلی این سازمان است. در بخش مشارکتی سازمان حفاظت نیوزیلند، به آشتی و ارتباط افراد، به‌ویژه کودک و طبیعت، توجه ویژهای شده است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید ترجمۀ مقاله‌ای کوتاه از این سازمان است که در سال ۲۰۱۱، زیر عنوان مزایای ارتباط کودکان با طبیعت، منتشر شده است.
پرسه زدن در طبیعتْ اوقات فراغت نیست. بلکه یک سرمایه‌گذاری ریشه‌ای و اساسی برای سلامت فرزندان ماست[۱].
شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد ارتباط کودکان با طبیعت، در دنیای امروز، به طور روزافزون در حال کمرنگ شدن است. یافته‌های پژوهشی نیز حاکی از آن است که کودکان، با محروم ماندن از تجربه‌های مستقیم تعامل با طبیعت، فرصت خود را برای ارتقاء تمام و کمال در خصوص سلامت، تندرستی و تکامل رفتارهای بلندمدّت مسئولانه در قبال محیطزیست از دست خواهند داد.
یکی از مهم‌ترین علل بحران اکولوژیکی ناشی از نوعی بیگانگی فردی با طبیعت است که در زندگی بسیاری از کودکان امروزی موج می‌زند[۲]. در دنیایی که به طور فزاینده شهری شده است، کودکان با وجود تلویزیون، رایانه و فعالیت‌های فوق برنامه‌ای که زیر چتر مدارس انجام می‌پذیرد، دیگر مجال و فرصتی برای لذّت بردن از طبیعت و بازی و پرسه در آن ندارند[۱] [۲] [۳] [۴].
اختلال کمبود طبیعت، گویای آثار زیان‌باری بر انسان و به تبع آن جوامع انسانی بوده که خود، در نتیجۀ ایجاد شکافی عمیق میان کودک و طبیعت است (توضیح مترجم: اختلال کمبود طبیعت یا اختلال فقر طبیعت که برای اوّلین بار در سال ۲۰۰۵ توسط ریچارد لوو در کتاب «آخرین فرزند جنگل» عنوان شد گویای این واقعیت است که انسان‌ها، به‌ویژه کودکان، نسبت به گذشته و نسل‌های قبل، زمان کمتری را در بیرون از فضای بستۀ خانه (محیط طبیعی) سپری می‌کنند که این امر خود به طیف وسیعی از انواع مشکلات، از اضافه‌وزن، افسردگی و اضطراب گرفته تا کاهش قدرت تمرکز و حواس‌پرتی و غیره منتج می‌شود و کودکانی که به طور مستمر در طبیعت بازی می‌کنند و با آن در ارتباط هستند در مقایسه با کودکان محروم از محیط طبیعی، کمتر با انواع بیماری‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند).
امروزه تماس فیزیکی کودکان و هم‌چنین، صمیمیت آن‌ها با طبیعت- با وجود آگاهی از تهدیدات جهانی محیطزیست- در حال محو شدن و فراموشی‌ست[۱]. آمار برخی از نظرسنجی‌های اخیر بین‌المللی نشان می‌دهد درصد کمی از کودکان، به‌طورمستقیم، حضور مستمر در طبیعت و لمس آن را تجربه می‌کنند و اکثر قریب به اتفاق، اغلب، محیط خانه را برای بازی کردن، به محیط بیرون ترجیح می‌دهند[۱] [۵] [۶] [۷] [۸]. این نظرسنجی‌ها هم‌چنین گواه این امر هستند که بسیاری از نوجوانان، اغلب، وابستگی اعتیادگونه‌ای به دنیای مجازی داشته و به همان میزان، طبیعت از فرهنگ واژگان زندگی آنان حذف شده است و از طرف دیگر، شوربختانه از تنوع زیستی و اهمیت آن نیز نامطلع‌اند. نتیجۀ تمام پژوهش‌ها و نظرسنجی‌ها این موضوع را خاطرنشان می‌کند که برای پرورش نسلی مدافع محیطزیست، باید تلاش بیشتری در راستای آگاه‌سازی، توانمند‌سازی و در دسترس قرار دادن محیط‌های طبیعی برای کودکانْ صورت پذیرد.
مزایای ارتباط با طبیعت در دوران کودکی
بسیاری از مطالعات، ارتباط مثبتی را میان تجربیات مستقیم و مستمر ارتباط کودک و طبیعت با لمس طبیعت با سلامت جسمی، عاطفی و ذهنی کودکان و هم‌چنین بهروزی آنان نشان می‌دهند[۳] [۹] [۱۰] [۱۱]. نتایج پژوهش‌ها حاکی از آن است که دسترسی مستقیم به طبیعت و ارتباط مستمر با آن می‌تواند:
عزّت‌نفس و تاب‌آوری در مقابل تنش‌ها و ناملایمات را افزایش دهد.
از بروز چاقی و اضافه‌وزن در دوران کودکی جلوگیری کند.
خلاقیت، رشد شناختی، تمرکز، یادگیری، همکاری و تعاون، انعطاف‌پذیری و خودآگاهی را بهبود بخشد.
تحقیقات هم‌چنین روشن کرده است که از طریق تجربیات مثبت در محیط‌های طبیعی، عشق به طبیعت در کودکان پرورش یافته و این خود بستر و پایه‌ای برای رشد و تکامل رفتارهای مسئولانه در قبال محیطزیست خواهد بود [۴] [۱۱].
مطالعه روی افراد بزرگسالی که نسبت به حفاظت از طبیعت دغدغه‌مند و متعهد هستند ثابت کرده تجربۀ لمس طبیعت و ارتباط پیوسته با آن در دوران کودکی، نقشی اساسی در تعیین مسیر فکری انسان در زندگی و نوع رفتار آن‌ها با محیطزیست خواهد داشت [۱۲] [۱۳] [۱۴].
رویکردهای مؤثر برای ارتباط کودک با طبیعت
قبل از آن‌که از کودکان بخواهیم به طور آکادمیک در مورد طبیعت بیاموزند و به حافظان محیطزیست تبدیل شوند، باید به آن‌ها اجازه دهیم تا عشق‌شان به زمین و هم‌حسی‌شان را نسبت به طبیعت پرورش دهند[۴]. تحقیقات نشان داده همدلی و عشق به طبیعت از تماس مستمر کودکان با دنیای طبیعی نشأت می‌گیرد[۴] [۱۵]. کنکاش و اکتشاف بدون قاعده، خودانگیخته و مبتنی بر تجربۀ عملی مستقیم در محیط‌های بومی و طبیعی، اغلب بهترین راه برای الهام بخشیدن به کودکان و پرورش تعامل و حس شگفتی در آن‌ها قلمداد می‌شود[۴] [۱۶] [۱۷]. این تجربیات ساختارنیافته و پیوسته در طبیعت، مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر رشد و پرورش ارزش‌های حفاظت از طبیعت برای تمام عمر محسوب می‌شود [۱۸].
تعدادی از صاحب‌نظران و پژوهشگران، از دوران میانی کودکی (۶ تا ۱۲ سالگی) به عنوان مهم‌ترین دوره برای ظهور، رشد و تکامل ارتباط کودک و طبیعت یاد می‌کنند[۳] [۴]. این بازه زمانی، همان مقطعی‌ست که حس شگفتی دوران کودکی، به حس کندوکاو و اکتشاف تبدیل می‌شود[۱۷]. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد حضور در طبیعت و برقراری ارتباط مستمر با آن، تا قبل از ۱۱ سالگی، در شکل دادن به نگرش‌ها و رفتارهای محیط‌زیستی کودک، در آینده، بسیار مؤثر است[۱۲]. این شالودۀ همدلی و ارتباط با دنیای طبیعی سبب می‌شود کودکان در بزرگسالی، توانمندی بیشتری برای ابراز رفتارهای مسئولانه نسبت به محیطزیست داشته باشند و به‌این‌ترتیب شاهد بسط و توسعۀ فرصت‌های مناسب در جامعه، در راستای گسترش رفتارهای حفاظت‌گرانه با رویکرد حداقلی آسیب به محیطزیست خواهیم بود[۴].
منابع
۱- Louv, R. 2005: Last Child in the Woods. Atlantic Books, London.
۲- Pyle, R. 1993: The Thunder Tree: Lessons From an Urban Wonderland. Houghton Mifflin,Boston.
۳- Kellert, S.R. 2005: Building for life. Island Press, Washington.
۴- White, R.; Stoecklin, V.L. 2008: Nurturing children’s biophilia: developmentally appropriate
environmental education for young children. White Hutchinson Leisure & Learning Group.
www.live-learn.org/resources/teachers/A_Sense_of_Place_Conference/Biophilia.pdf(viewed 5 January 2011).
۵- AVG 2011: AVG study shows young kids learn tech skills before life skills.
www.avg.com/ww-en/press- releases-news.ndi-672 (viewed 28 January 2011).
۶- Airbus 2009: The Green Wave programme: research results. www.cbd.int/doc/groups/
youth/greenwave/greenwave-research-results-summary-2009-en.pdf (viewed 5 January 2011).
۷- Airbus 2010: Bio-Index Report. www.airbus.com/fi leadmin/media_gallery/fi les/reports_
results_reviews/Report_TheBio-Index2010.pdf (viewed 5 January 2011).
۸- Natural England 2009: Childhood and Nature: A survey on changing relationships with
nature across generations. England Marketing, United Kingdom.
۹- Children and Nature Network 2009. Research and Studies, volumes I–IV.
www.childrenandnature.org (viewed 5 January 2011).
۱۰- Kahn, P.H.; Kellert, S.R. 2002: Children and Nature. MIT Press, Cambridge.
۱۱- National Environmental Education Foundation 2008: Improved health from the
natural environment: Where’s the evidence? www.peecworks.org/PEEC/PEEC_
Research/01C101B8-007EA7AB.1/NEEF%20Childrens%20Health%20FactSheet.pdf
(viewed 5 January 2011).
۱۲- Wells, N.M.; Lekies, K.S. 2006: Nature and the life course: pathways from childhood nature
experiences to adult environmentalism. Children, Youth and Environments 16(1): ۱–۲۴.
۱۳- Chawla, L. 1999: Life paths into e‑ ective environmental action. The Journal of
Environmental Education 31(1): ۱۵–۲۶.
۱۴- Chawla, L.; Cushing D.F. 2007: Benefi ts of nature for children’s health—Fact sheet #1, April
۲۰۰۷. Children, Youth and Environments Centre for Research and Design. www.peecworks.
org/PEEC/PEEC_Research/01C101B8-007EA7AB.0/Benefi ts_of_nature_Fact_Sheet_1_
April_2007%5B1%5D.pdf (viewed 5 January 2011).
۱۵- Cimino, A. 2005: The gap between environmental values and conservation behaviours.
www.leapfrogco.com/writingsamps/gap.doc (viewed 5 January 2011).
۱۶- Carson, R. 1998: The sense of wonder. Harper Collins, New York.
۱۷- Sobel, D. 2008: Childhood and nature. Stenhouse Publishers, Maine.
۱۸- White Hutchinson Leisure & Learning Group. Children’s Learning Environment
eNewsletter, Vol. IX, No. 2, Summer 2010.
www.whitehutchinson.com/news/learnenews/2010_summer (viewed 5 January 2011).
فصلنامۀ صنوبر، سال ششم، شمارۀ ۱۶ و ۱۷، ص ۲۰۴ تا ۲۰۹.