آنچه در شمارۀ بیست و چهارم و بیست و پنجم فصلنامۀ صنوبر می‌خوانید
پارک ملی گلستان، از گذشته تا امروز
هوشنگ ضیایی
هم‌زمان با تأسیس سازمان حفاظت محیط‌زیست طرح جامع پارک ملی گلستان از سوی کارشناسان ایرانی و خارجی تهیه شد و در ظرف کمتر از پنج سال بسیاری از تأسیسات زیربنایی پیش‌بینی‌شده در طرح مانند تفرجگاه گلشن، تفرجگاه آبشار، کمپینگ گلزار، خانه‌های سازمانی جهت سکونت کارکنان، پاسگاه‌ها، ساختمان‌ها و مراکز اداری احداث شد و به بهره‌برداری رسید. در طول این سال‌ها جمعیت جانوران وحشی پارک به سرعت افزایش یافت…
حفاظت از انسان شرط حفاظت از طبیعت است
گفتگو با مهندس مهدی تیموری، رئیس سابق پارک ملی گلستان/ مانیا شفاهی، پریسا احدیان
(در این بخش، گفتوگوی اختصاصی فصلنامه صنوبر با مهندس تیموری و همسرشان مریم تیموری دخترشان تارا را می‌خوانید که در سه بخش مجزا ارائه شده است)
گفت‌وگو با مهندس تیموری
کسانی مثل عشایر که رزق و روزی‌شان را از طبیعت می‌گیرند معمولاً طبیعت‌دوست‌اند. چیزی که من می‌توانم به آن افتخار کنم و ایران هم باید به آن افتخار کند، دانش و تعصب وکم‌نظیری است که عشایر واقعی نسبت به طبیعت دارند. عشایری که سابقه داشته و واقعاً با طبیعت زندگی کرده باشند. ما محیط‌بان‌ها خط مقدم حفاظت محیط‌زیست هستیم. من فرمانده هستم، باید بجنگم…
گفت‌وگو با مریم تیموری( همسر مهندس تیموری)
محیط‌بانی کار سخت و پراسترس هم برای خود محیط‌بان و هم خانواده‌اش است. خود محیط‌بان جانش در خطر است ولی خانواده‌اش هم ده برابر خودش دلشوره و استرس دارند که قرار است چه اتفاقی برایش بیفتد.
گفت‌وگو با تارا (دختر مهندس تیموری)
از بابا عشق به حیوانات و قوی بودن را یادگرفتم… این که جنگل حس خوبی دارد. بابا به یک چیز اعتقاد دارد، این که اگر به جنگل کمک کنی صدبرابرش را جنگل در زندگی به تو می‌دهد.
همدلی برای حفاظت از نگین انگشتری مناطق حفاظت‌شدۀ ایران
پوریا سپه‌وند
شاید مهم‌ترین دستاورد تشکیل شورای راهبری حس تعلق القاشده در جوامع اطراف پارک ملی بود. مردمی که در اطراف این پارک ۹۲ هزار هکتاری زندگی می‌کنند قبلاً آن را ملک دولتی می‌دانستند و هرگونه استفاده از آن را استثماری می‌پنداشتند. با این حال، جزر و مد برگشته است و اکنون مردم و ساکنان این پارک ملی آن را متعلق به خود می‌دانند.
پارک ملی گلستان مهد تنوع‌زیستی و تمدن‌های باستانی
سید محمود قاسمپوری
پس از تأسیس کانون شکار و سپس سازمان شکاربانی و نظارت بر صید و رسمیت یافتن حفاظت دولتی در این منطقه، خاندان شادلو مالکیت خود بر اراضی یادشده را رسماً به این سازمان منتقل کردند تا امروزه پارک ملی گلستان در بین حدود ۳۰۹ منطقۀ حفاظتی، تنها منطقه‌ای باشد که سند مالکیت آن به نام سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران ثبت شده‌است.
او مدیر نبود مرشد بود
نیما عسگری
… اما او دغدغه‌ای مهم‌تر داشت. دغدغه‌ای که تبدیل به دلهره‌ای عمیق شده بود و تا آخرین لحظۀ حضورش در پارک ملی گلستان همراهش بود و دست از سرش برنمی‌داشت. مهدی مدیری جهادی بود که مردم دوستش داشتند و تاب رفتنش را نداشتند. او از خود خواب را ربوده و خوراک را بریده بود و مردم این را می‌فهمیدند و آن‌را می‌خواستند.
از جنگل دانیال تا رسیدن به مقام اولین پارک ملی ایران
روایت ۷۵سال حفاظت از پارک ملی گلستان
فاطمه باباخانی
در گلستان ۶ دوره آموزش محیط‌بانی برگزار شد که در آن‌ها محیط‌بانان از سراسر کشور به این منطقه دعوت شدند. این دوره‌ها کمک بزرگی به حفاظت بود، چه به لحاط انتشار عمومی و چه از این لحاظ که محیط‌بانان انگیزه پیدا می‌کردند و تبادل دانش بین آن‌ها انجام می‌شد.
گردشگری حفاظت محور در پارک ملی گلستان
زهرا قلیچی‌پور
بسیاری پارک ملی گلستان را بهشت بوم‌شناسان و جانورشناسان و گیاه‌شناسان می‌دانند؛ جایی که در هر فصل سال در آن امکان مشاهدۀ گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری و انجام پژوهش دربارۀ آن‌ها و زیستگاه‌شان مهیاست. از سوی دیگر پارک ملی گلستان با زیبایی‌های بی‌پایان و شگفت‌انگیزش یک مقصد جذاب برای طبیعت‌گردان و بوم‌گردان است.
من عاشق شدم
گفت‌وگو با دونفر از شکارچیان سابق و حافظان امروز پارک ملی گلستان/ زهرا انوشه، میناحسینی
گفتوگوی اول(آرتق آرتقی)
حالا همه به من احترام می‌گذاشتند. قبل از این بچه‌های ادارۀ محیط‌زیست از من متنفر بودند، تعقیبم می‌کردند… بعد آقای تیموری به آن‌ها گفت: «به هرکسی که می‌خواهید احترام نگذارید، نگذارید. حتی به من هم احترام نگذارید، ولی به آرتق احترام بگذارید!» بعد از آن هرجا می‌رفتم مورد احترام بودم. خجالت می‌کشیدم. به آقای تیموری گفتم: «اگر این‌طور باشد من نمی‌آیم!» گفت: «یعنی چه!؟» گفتم: «بچه‌های ادارۀ محیط‌زیست از من بدشان می‌آمد ولی حالا از برادرشان هم بیشتر به من احترام می‌گذارند. به بچه‌ها بگویید این‌قدر به من احترام نگذارند. من از آن‌ها خجالت می‌کشم.» آقای تیموری گفت: «تو هرطور دوست داری بگو، من می‌گویم که آن‌ها همان‌طور با تو رفتار کنند.»
گفتوگوی دوم (مهدی یزدانپور)
یک روز تنها برای شکار به دل منطقه رفته بودم. صدای یک حیوان را از پشت یک صخره شنیدم. اسلحه را آماده کردم و آهسته بالا رفتم. وقتی بالای سرش رسیدم، دیدم یک میش دارد زایمان می‌کند. برگشت و چشم در چشم من نگاه کرد. احساس کردم با نگاهش به من التماس می‌کند…
تنوع گیاهی و رویشگاه‌های پارک ملی گلستان
بهرام زهزاد
پارک ملی گلستان پشتوانه‌ای برای حفظ گروهی از گونه‌های با ارزش باستانیِ رویشگاه‌های هیرکانی هم‌چون بلندمازو، پلت، تلکا، انجیلی، آزاد و… است. گونه‌های انحصاری و کمیاب یا در معرض تهدید نظیر انواع پیازهای وحشی، لاله‌ها، لاله واژگون راده، زعفران آلمه، جام زرین، دغدغک گلستانی و انواع ثعلب‌ها نیز واجد ارزش حفاظتی به شمار می‌آیند.
گاوبانکی پارک ملی گلستان
فرشاد اسکندری
گاوبانکی یک نمونه از حفاظت مشارکتی برای حفظ یک گونه است که امروزه علاوه بر پارک ملی گلستان در چند نقطۀ دیگر نیز به همین صورت اجرا می‌شود. استفاده از پتانسیل‌های مردمی و علاقه‌مندان همواره می‌تواند راهکار مناسبی برای حفظ طبیعت و تنوع زیستی این سرزمین باشد.
نگین درخشان مناطق حفاظت شده ایران
حسن مقیمی
طی سال‌هایی که به عکاسی از حیات‌وحش پرداخته بودم، به‌رغم دیدن بسیاری از مناطق کشور، دیدار و عکاسی در پارک ملی گلستان برایم هم چون آرزویی دور و دیر به نظر می‌رسید. فاصلۀ بیش از هزار کیلومتری محل زندگی‌ام -اصفهان- تا پارک و هم‌چنین نداشتن کانال ارتباطی و دوست و آشنایی در آن دیار نیز البته مزید بر علت شده بود که بخواهم در این راه تلاش کنم، تا این‌که یکی از دوستانم مدیر پارک ملی گلستان شد…
محیط‌زیست یعنی همه‌چیز ما
گفت‌وگو با علی گودرزی (علی دشتی)
مانیا شفاهی/پریسا احدیان
خیلی زحمت کشیده شد. قبلاً با تانکر و… به حیوانات آب می‌دادند، ولی وقتی مهندس آمد چیزی معادل بیست چشمه احیا کرد که حالا نزدیک به هزار حیوانِ حیات‌وحش را سیراب می‌کنند. محیط‌زیست یعنی حقوق بشر؛ یعنی زندگی؛ یعنی همه‌چیز. محیط‌زیست هویت یک ایرانی است.
معارضان دیروز، محافظان امروز و بیم و امیدها…
نگاهی به تنوع اقوام در پارک ملی گلستان و تأثیر آن بر امر حفاظت/زهرا انوشه
ترکمن‌ها، کرمانج‌ها، ترک‌ها، فارس‌ها و تات‌ها و بلوچ‌ها و همزیستی‌شان رنگ‌ها و جلوه‌های دیگر پارک ملی گلستان قلمداد می‌شوند. تنوع و تعدد اقوام و فرهنگ‌ها در دل این منطقه و اطراف آن، جاذبه‌ای است که اگر به شیوۀ مقتضی مدیریت نشود پتانسیل تبدیل شدن به تهدید برای حفاظت از این منطقه را نیز دارد. تجربۀ حدود ۶ سال مدیریت انعطاف‌پذیر مدیر تازه برکنارشدۀ پارک بر چنین شرایطی و شیوۀ رواداری فرهنگی و اجتماعی او با اهالی بومی منطقه و مقایسۀ شرایط قبل و پس از این تجربه، گویای اثربخشی این روش است.
حسرت عبور از آن جاده زیبا…
ساره قمی
او از اتاق بیرون می‌رود و من خودم را می‌کشم به آسمان پارک ملی گلستان و هیچ‌چیز به یاد نمی‌آورم. تنها همان قول پدر که هیچ وقت عملی نشد! همان که یک‌بار وقت برگشت از مشهد به تهران از جادۀ شمال برمی‌گردیم، روی نقشه مسیر مشهد به گرگان را بررسی می‌کنم…
مقاله
صنوبر در شعر دیروز، در ایران امروز
بهرام گرامی
صنوبر را در هزار سال شعر فارسی از سوزنی‌برگان یا مخروطی دانسته‌اند و دل را به میوۀ آن و قامت راست و موزون معشوق را به بالای آن تشبیه کرده‌اند…
پایان جهان
حسین رسول‌زاده
در دست نوشته‌ای کهن که در سدۀ هفدهم در ایسلند به وسیلۀ یک اسقف کشف شد، جهان به ناگهان با آتش‌فشانی به پایان خواهد رسید. تصور ناگهانگی همواره بخشی از نگاه عمومی به پایان جهان بوده است.
بزرگ‌ترین دعوای قضایی جهان علیه کارتل جهانی سوخت‌های فسیلی
دن هاردی/برگردان به فارسی: زهره انوشه
بسیاری از بزرگ‌ترین شرکت‌های حقوقی جهان قبلاً برای کارتل جهانی سوخت‌های فسیلی کار کرده‌اند. به همین دلیل، از طرح دعوا علیه آن منع شده‌اند. بیشتر شرکت‌های حقوقی متوسط به سرعت در می‌یابند که می‌توانند از طریق رسانۀ ملی و در پی بازتاب مشارکت‌شان در این دعوای قضایی علیه ثروتمندترین کارتل جهان و شرکت‌ها و مدیران عضو آن، به رشد چشمگیر درآمد و حسن شهرت در سریع‌ترین زمان ممکن دست پیدا کنند…
نقش هنر در آموزش‌های محیط‌زیستی
پوریا قلیچ‌خانی
هنر شامل یک فرآیند یادگیری تجربی است. آموزش‌های محیط‌زیستی مبتنی برهنر، حساسیت افراد، به ویژه کودکان و نوجوانان را افزایش می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند راه‌های شخصی جدیدی برای بیان و به اشتراک گذاری تجربیات محیط‌زیستی خود بیابند.
سازمان‌های غیردولتی
مؤسسۀ سبزگامان بسکی
سبزگامان بسکی یک مؤسسۀ غیردولتی محیط‌زیستی، مستقل و غیرانتفاعی با ساختار هیئت امنایی است که به همت خانوادۀ مرحوم دکتر غلامعلی بسکی و تعدادی از علاقه‌مندان به طبیعت و محیط‌زیست، از سال ۱۳۹۳ به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرده است.
یادداشت‌های یک محیط‌بان: روحت شاد حاجی باشقره
محمد عیدوزای
ساعت ۴ بامداد از واحد لهندر، به سختی بعد از گرفتن آنتن در ارتفاعات، تلفنم زنگ خورد. باور کنید در همان لحظه که هنوز هیچ کلامی رد و بدل نشده بود، تنم لرزید و با لکنت زبان الو گفتم که همکارمان گفت خودتان را به دگرمانلی که یکی از دره‌های عمیق سولگرد است برسانید. همکاران درگیر شدند و حاجی باشقره شهید شد.
کودک و طبیعت: کودکان حامی فردای طبیعت
دنا ضیایی
با توجه به اهمیت حفظ پارک ملی گلستان که قدیمی‌ترین منطقۀ حفاظت‌شده در ایران است و با داشتن گیاهان و جانوران متنوع، چشم‌اندازهای زیبا و شرایط طبیعی و موقعیت جغرافیایی خاص جزو ذخیرگاه‌های زیست‌کرۀ دنیا قلمداد می‌شود. براساس نتایج کسب‌شده متوجه شدیم کودکان با وجود زندگی در روستاهای حاشیۀ پارک هیچ شناختی از پارک ملی، اهمیت و ارزش منطقه، گیاهان و حیوانات شاخص آن و درکی از لزوم حفاظت از منطقه ندارند.
برای جانِ جهان: معرفی کتاب «سواد محیط‌زیستی در علم و جامعه»
زهرا انوشه
برای تحقق حفظ محیط‌زیست، نیاز است به رشد سواد محیط‌زیستی‌مان فکر کنیم و در اولین گام، بدانیم که محیط‌زیست علاوه بر فضا، ما، تمام زیستمندان و آثار و روابط‌مان، بر و با گسترۀ این فضای بی‌انتها و همدیگر را دربر می‌گیرد. باید به این معرفت رسید که محیط‌زیست، جانِ جهان است…