خاطرات محیطبانی : سایۀ یک درخت بود و یک بطری آب…
سید علی جبلّی/ سال ۱۳۸۳ وارد دانشگاه شدم و در رشتۀ تکنولوژی محیط زیست در مقطع کاردانی تحصیل کردم که با توجه به نوع رشتۀ تحصیلی با شغل محیطبانی و محیطزیست بیشتر آشنا شدم و طولی نکشید که متوجه شدم شغل محیطبانی چقدر با روحیات و خصوصیات اخلاقی‌ام سازگاری دارد. بلافاصله بعد از اتمام دورۀ کاردانی در سال ۸۵ در مقطع کارشناسی رشتۀ آلودگی محیط زیست قبول شدم و درک بیشتری نسبت به مخاطرات محیط زیستی پیدا کردم. از خوش‌شانسی در دورۀ کارشناسی با بیش از ۱۰ محیطبان همکلاسی شدم که با لطف و همکاری آن‌ها می‌توانستم وارد مناطق حفاظت‌شدۀ استان‌های اصفهان (موته و کلاه‌قاضی) و چهارمحال و بختیاری (تالاب گندمان و تنگه صیاد) بشوم و از نزدیک با محیطبانان بیشتری آشنا شوم.
در واقع در همین دوران بود که مطمئن شدم در مسیر انتخاب درستی هستم. بعد از گذشت دو ترم از دانشگاه در آزمون محیطبانی ادارۀ محیط زیست سازمان منطقۀ آزاد کیش شرکت کردم و پس از قبولی در آزمون کتبی و عملی از اسفندماه سال ۱۳۸۶ رسماً وارد شغل محیطبانی شدم. در ابتدا مثل هر کار دیگری شرایط برایم سخت بود، چون در اصفهان درس می‌خواندم و در جزیرۀ کیش کار می‌کردم و منزل خودمان هم تهران بود که با توجّه به نداشتن مرخصی فرصت چندانی برای رفتن به خانه نداشتم. از همۀ این‌ها گذشته شروع کار برای من در جزیرۀ کیش هم‌زمان بود با شروع فصل تخم‌گذاری لاک‌پشت پوزه‌عقابی در جزیرۀ کیش که مجبور به شب‌کاری بودیم و سختی کار را دوچندان می‌کرد.
من به همراه سه محیطبان دیگر اوّلین محیطبانان جزیرۀ کیش بودیم و می‌دانستیم که هیچ امکاناتی در اوایل کار برای‌مان مهیّا نبود؛ نه پاسگاه محیطبانی، نه برق، نه آب، نه خودرو، نه موتور و نه امکانات دیگری و در واقع فقط یک بطری آب داشتیم و سایۀ یک درخت. تا قبل از این‌که وارد جزیرۀ کیش بشوم اصلاً به جنوب ایران سفر نکرده بودم ولی خوب می‌دانستم که گرمای هوا از یک طرف و رطوبت بالا بر سختی کار خواهد افزود. همین سختی‌ها باعث شد بعد از گذشت پنج ماه یکی از محیطبانان از ادامۀ کار منصرف شود. چند سال بعد هم نفر بعدی از ادامۀ فعالیت انصراف داد. با رفتن این دو محیطبان کار حفاظت از محیط طبیعی و انسانی بر دوش من و همکار دیگرم یعنی دو محیطبان افتاد و حتّی هر از چند گاهی نگاهی به جزایر اطراف کیش مانند هندورابی، فارور و بنی‌فارور هم داشتیم. کار کردن در دمای بالای ۴۰ درجۀ سانتی‌گراد و رطوبت بالای ۸۰ درصد آن هم در محیط باز از جمله سختی‌های شغل محیطبانی در جنوب کشور است که فقط با تحمّل و علاقۀ قلبی می‌توان با آن کنار آمد.
بالاخره با سعی و تلاش فراوان ادارۀ محیط زیست کیش در سال ۹۷ پنج محیطبان تازه‌نفس به جمع ما اضافه شد و همکار من که از ابتدای حضور در کیش با هم بودیم به ادارۀ محیط زیست کیش منتقل شد و در حال حاضر قدیمی‌ترین محیطبان کیش هستم. با جذب محیطبانان جدید، کار حفاظت و گشت‌زنی با دقت و سرعت بیشتری انجام گرفت و کار غوّاصی و گشت دریایی هم با خرید دو قایق ساده راه‌اندازی شد. در حال حاضر دارای یک پاسگاه محیطبانی هستیم که در جنوب کیش و در قلب منطقۀ تخم‌گذاری لاکپشتهای دریایی قرار دارد.
سال ۹۷ در آزمون دانشگاه آزاد قبول شدم و بعد از گذشت سه ترم موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد در گرایش مدیریت و حفاظت تنوّع زیستی شدم. وقتی از خاطرات گذشته برای همکاران تازه‌کارم صحبت می‌کنم و این‌که در ابتدای استخدام حتّی لباس فرم هم نداشتیم و با پای پیاده در تمام جزیره گشت می‌زدیم و از گرمای هوا فقط به سایۀ درختان پناه می‌بردیم، باور نمی‌کنند. حفظ و حراست از حیات‌وحش یکی از اصلی‌ترین وظایف محیطبانان در سراسر کشور است که محیطبانان جزیرۀ کیش نیز علاوه بر حفاظت از حیات‌وحش، کار جلوگیری از هرگونه آلودگی، برداشت ماسه‌های ساحلی، قاچاق پرندگان شکاری و ماهیان زینتی، غواصّی در اعماق خلیج‌فارس و غیره را بر عهده دارند.
آب‌سنگ‌های مرجانی، آهوان تیزپا، لاکپشتهای دریایی، پرندگان بی‌شمار، همه و همه از جمله نعمت‌های طبیعی هستند که وظیفۀ همگان حفاظت از این نعمت‌های خدادادی است. در حال حاضر تعامل خوبی بین محیطبانان و ساکنان جزیرۀ کیش برقرار است و هرگونه مشکل محیط زیستی از قبیل شکار یا آلودگی را به صورت ۲۴ساعته به گشت محیطزیست اطلاع می‌دهند. در کنار وظایف محیطبانی علاقۀ شخصی من به عکاسی به ویژه در حوزۀ حیات‌وحش باعث شد گونۀ خروس کولیِ سرخاکستری را برای اوّلین بار در جزیرۀ کیش مشاهده و عکاسی کنم و به فهرست پرندگان ایران اضافه شود. همچنین گونه‌های بوچانگای خاکستری، قُمری ناماکو یا دُم‌دراز و طاووسک سینه‌سفید از دیگر گونه‌های کمیابی هستند که موفق به مشاهده و ثبت عکس آن‌ها در جزیرۀ کیش شدم.
در سال ۹۰ متأهل شدم و در حال حاضر دارای دو فرزند پسر دوقلو هستم و همۀ موفقیت‌های زندگی‌ام را از لطف خدا، سعی و تلاش، دعای پدر و مادر و شغلم می‌دانم که عاشق همگی آن‌ها هستم. بعد از گذراندن یک دورۀ پرنده‌شناسی در استان خوزستان و آشنایی با عزیزانی همچون آقای علیرضا هاشمی و میثم قاسمی و سایر استادان به پرنده‌شناسی و پرنده‌نگری بسیار علاقه‌مند شدم و به همراه آقای اسماعیلی- همکارم در اداره- تصمیم گرفتیم نگارش کتاب پرندگان کیش را شروع کنیم. پیش از این هیچ‌گونه رفرنس جامع و کاملی که در جزیرۀ کیش تهیه شده باشد در دسترس گردشگران و علاقه‌مندان نبود، به همین دلیل تلاش خود را چندبرابر کردم تا جایی که بعد از گذشت حدود هفت سال موفق به ثبت ۱۷۷ گونۀ بومی و مهاجر در جزیرۀ کیش شدم.
در ابتدا کار عکاسی را با یک دوربین عکاسی ساده شروع کردم و پس از گذشت چند سال به کمک ادارۀ محیط زیست کیش و دوستانم یک دوربین کانن (Canon) و لنز تهیه کردم و کار عکاسی را به صورت حرفه‌ای ادامه دادم. پس از ثبت تصاویر فراوان شروع به ویرایش تصاویر کردم که به واسطۀ آن با نرم‌افزار فتوشاپ بیشتر و اصولی‌تر آشنا شدم. سپس نوبت به نگارش متون کتاب رسید که با توجّه به رفرنسهای معتبر و بر اساس عکس‌های گرفته‌شده در کیش، مشخصات ظاهری، تغذیه و رفتار، زیستگاه و وضعیت زیستی هر گونه به صورت جداگانه توضیح داده شد.
بالاخره با لطف خدا و حمایت‌های بی‌دریغ خانم محمّدی- رئیس وقت ادارۀ محیط زیست کیش- کتاب پرندگان جزیره‌ی کیش در سال ۱۳۹۴ به تعداد ۲۰۰۰ نسخه به چاپ رسید. با دیدن کتابم در دست گردشگران و علاقه‌مندان به پرنده، تمام سختی‌هایی که برای ثبت تصاویر کشیدم از بین می‌رود. به عنوان یک محیطبان اعتقاد دارم که تمام محیطبانان کشور علاوه بر انجام وظایف محوله‌ای که بر عهده دارند، باید یک کار علمی و مطالعاتی نیز انجام دهند تا بتوانند دِین خود را به محیط زیست کشور، استان و منطقه‌ای که در آن مشغول به کار هستند ادا کنند. به امید آن‌که صدای پرندگان در همه‌جای کشور عزیزمان ایران با آرامش شنیده شود.
فصلنامۀ صنوبر، سال چهارم، شمارۀ ۱۱، ص ۱۵۶ تا ۱۶۰.