جنگل زدایی برای کشت ماری‌جوانا
مناطق حفاظت‌شده در شرق پاراگوئه با قطع درختان کهنسال، جنگل زدایی و کشت غیرقانونی ماری‌جوانا درگیر هستند و تاکنون مداخلات دولت در جلوگیری از این روند موفقیت محدودی داشته و هر بار بلافاصله پس از خروج مأموران از منطقه، پاک‌تراشی جنگل از سر گرفته شده است.
محیط‌بانانی که وظیفه‌ی نظارت بر ذخایر و پارک‌های این کشور را بر عهده دارند می‌گویند هنگام گشت‌زنی مرتباً با گروه‌های جنایتکار متخاصم روبه‌رو می‌شوند. این برخوردها گاهی به درگیری هم کشیده می‌شود و چندین محیط‌بان طی دهه‌ی گذشته هنگام گشت‌زنی در این مناطق حفاظت‌شده به دست این متخلّفان به قتل رسیده‌اند.
آنچه می‌خوانید خلاصه‌ای از یک گزارش مفصل پنج قسمتی از تحقیقاتی است که با همکاری دو خبرگزاری بین‌المللی Mongabay۲ و روزنامه‌ی آرژانتینی La Nación۳ صورت گرفته و پرده از نابودی عامدانه‌ی یکی مناطق حفاظت‌شده‌ی مهم آمریکای جنوبی برداشته‌اند.
گزارشی از: آلدو بنیتِس
برگردان به فارسی: زهره انوشه
جنگل پارانا؛ جولانگاه قاچاقچیان
بر اساس استاندارد سازمان بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، تعداد ایده‌آل محیط‌بان به ازای هر هزار هکتار یک نفر است. با این حال در پاراگوئه فقط یک محیط‌بان برای بیش از ۳۸ هزار هکتار زمین وجود دارد. این محیط‌بانان می‌گویند برای امنیت شغلی و تأثیرگذاری بیشتر نیاز به نیرو و امکانات بیشتری دارند.
جنگل پارانا که بخشی از آن در برزیل، بخشی در پاراگوئه و بخشی در آرژانتین قرار دارد یکی از خطرناک‌ترین جنگل‌های جهان از نظر جولان متخلّفان به شمار می‌رود. منطقه‌ی بومی آن تقریباً به طور کامل در برزیل پاکسازی شده و آرژانتین بیشترین مناطق باقی‌مانده از این زیستگاه پیوسته را در اختیار دارد. مطالعات انجام‌شده برآورد می‌کنند که کمتر از ۱۰ درصد از وسعت این جنگل در پاراگوئه و بیشتر به حالت جزایر جنگلی تکه‌تکه و پراکنده در یک چشم‌انداز کاملاً برهنه باقی مانده است.
مقامات دولتی و نمایندگان سازمان‌های غیردولتی می‌گویند لازم است اقدامات بیشتری برای مبارزه با این تخریب جنگل و تخلّف انجام شود و کسانی که در جرائم محیط زیستی مقصر شناخته می‌شوند باید مجازات‌های سنگین‌تری شامل حال‌شان شود.
کشاورزی علّت اصلی تخریب جنگل در پاراگوئه است، در نیمه‌ی قرن گذشته بسیاری از جنگل‌های این کشور به طور قانونی برای مصارف دامداری و کشاورزی نظیر گاوداری، مزارع سویا، ذرت و نیشکر تخریب شده‌اند. اما پاکسازی برای کشت غیرمجاز ماری‌جوانا در جنگل‌های شرقی پاراگوئه حکایت دیگری‌ست.
بر اساس گزارش دبیرخانه‌ی ملّی مبارزه با مواد مخدر این کشور (SENAD)، طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰، مقدار ۸۱۸۷۱ کیلو (معادل۱۸۰،۴۹۴ پوند) ماری‌جوانا از این منطقه کشف و ۷۹۷ قطعه از جنگل پارانا در بخش پاراگوئه تخریب شده است. تحقیقات دو خبرگزاری Mongabay و روزنامه‌ی La Nación پرده از وجود مزارع ماری‌جوانا در چندین پارک ملّی و ذخیره‌گاه در شرق پاراگوئه برداشت که جنگل در آن مناطق کاملاً تراشیده شده است.
کاآگوازو (CAAGUAZÚ)، پاراگوئه- جنگل آتلانتیک فوقانی پارانا که بین برزیل، آرژانتین و پاراگوئه کشیده شده یکی از غنی‌ترین مناطق به لحاظ تنوع زیستی در کره‌ی زمین است. یک هکتار از آن می‌تواند میزبان ۴۵۰ گونهی مختلف درخت، بیش از ۹۰ درصد گونه‌های دوزیستان و ۵۰ درصد گیاهان بومی‌ای باشد که در هیچ کجای جهان یافت نمی‌شوند.
چنان‌که گفته شد، این منطقه یکی از متنوع‌ترین و غنی‌ترین جنگل‌های جهان از نظر تنوع زیستی به شمار می‌آید و ۲۶۴ گونهی شناخته‌شده‌ی پستاندار و ۹۳۶ گونه پرنده را در خود جای داده است. جنگل آتلانتیک شامل ۱۵ منطقه‌ی بومی است که در مجموع بیش از ۳/۱ میلیون کیلومتر مربع (۵۰۲۰۰۰ مایل مربع) از مساحت برزیل، پاراگوئه و آرژانتین را پوشانده است. اما دهه‌ها جنگل زدایی تلفات زیادی در این ذخیره‌گاه ارزشمند به بار آورده و امروزه کمتر از ۱۳ درصد آن باقی مانده است.
جنگل زدایی ، تهدیدی مداوم
طبق گزارش صندوق جهانی حیات وحش (WWF)، از سال ۲۰۰۴ تاکنون ۹۱۰۷ هکتار (معادل ۲۲۵۰۳ جریب) در ذخیره‌گاه بوسکه مباراکیو (BosqueMbaracayú)، پارک ملّی سن‌رافائل، ذخیره‌گاه مورومبی و پارک ملّی کاآزاپا (Caazapá) جنگل زدایی شده است، و اکنون حداقل ۲۳۵۰ هکتار (۵۸۰۶ هکتار) از این زمین‌ها زیر کشت مزارع ماری‌جوانا رفته است.
به گفته‌ی محقّقان، نخستین مزارع ماری‌جوانا در پاراگوئه در دهه‌ی ۱۹۸۰ به دست قاچاقچیان برزیلی‌ای ایجاد شد که به دلیل کنترل شدید پلیس و ارتش بر این سرزمین، از کشور خود فرار کرده بودند.
در ماه فوریه ۲۰۲۰، مأموران مبارزه با مواد مخدّر پاراگوئه در مورومبی ۲۰۲ هکتار از محصول ماری‌جوانا، ۲۳ اردوگاه قاچاق مواد مخدّر و ۷۰ کوره برای تبدیل درختان قطع‌شده به زغال را کشف و نابود کردند.
با این حال رودریگو زارات، مدیر سازمان حفاظت متمرکز در جنگل گویرا پاراگوئه، می‌گوید: «این روند رفته‌رفته از کنترل ما خارج می‌شود.»
ولادیمیر جارا، روزنامه‌نگاری که در مورد تجارت مواد مخدّر می‌نویسد، می‌گوید: «آنها فقط بذر را آوردند، کاشتند و پول برداشت کردند! هیچ فشاری هم متحمّل نشدند چون می‌دانستند این گیاه بدون حداقل مراقبت هم می‌تواند رشد کند.» جارا می‌افزاید: «روستاییان هم به هیچ وجه از کار در مزارع ماری‌جوانا به عنوان کارگر خودداری نمی‌کنند.» چون درآمدی بیشتر از درآمد حاصل از کشت محصولات قانونی به دست می‌آورند.
مصونیت از مجازات
در حال حاضر ۶۴ محیط‌بان وظیفه‌ی نظارت بر تمام مناطق حفاظت‌شده‌ی پارانا در پاراگوئه را دارند و از سوی یگان حراست و حفاظت از تنوع‌زیستی وزارت محیط‌زیست و توسعه‌ی پایدار این کشور (MADES) نظارت می‌شوند. در حالی که داریو ماندلبورگر، مدیر این وزارتخانه، اذعان دارد که تعداد ایده‌آل محیط‌بانان در این منطقه باید حدود ۵۰۰ نفر همراه با تجهیزاتی نظیر مانیتورهای پایشگر جنگل و راهنماهای تخصصی باشد که متأسفانه این‌طور نیست. ماندلبورگر به خبرگزاری مونگابای گفته: «در واقع ما با این اعداد بسیار فاصله داریم.»
حفاظت از این مناطق کار خطرناکی است. محیط‌بانان مدام در معرض تهدید قاچاقچیان خطرناک مواد مخدّر هستند و از زمانی که این متجاوزان به سه محیط‌بان تیراندازی کردند محیط‌بانان به پوشیدن جلیقه‌ی ضدّگلوله متوسل شدند.
یکی از این محیط‌بانان به مونگابای می‌گوید: «تهدیدها و ارعاب‌ها تقریباً هر روز ادامه دارد و مشکل اینجاست که ما اهل این منطقه هستیم، هم ما آنها را می‌شناسیم و هم آنها ما را، که این گاهی می‌تواند مزیت باشد و گاهی هم نه. هیچ‌کس نمی‌خواهد کشته شود. تهدیدهای مداوم در بخش‌های مختلف کار حفاظت از جنگل را دشوار می‌کند. شما باید هر روز با مزارع غیرقانونی، استخراج چوب و سکونتگاه‌های روستایی که در نزدیکی آن هستند مقابله کنید.» افراد وابسته به سازمان‌های غیردولتی نیز شرایط خطرناک این منطقه را بارها گزارش داده‌اند.
بر اساس داده‌های مؤسسه‌ی ملّی توسعه‌ی روستایی پاراگوئه، حداقل ۱۱۰ سکونتگاه در منطقه‌ی تحت تأثیر ذخیره‌گاه بوسکه مباراکیو، پارک ملی سن‌رافائل، ذخیره‌گاه مورومبی و پارک ملی کاآزاپا وجود دارد. منابع آگاه می‌گویند که مشارکت محلّی در جنگل زدایی و کشت و برداشت ماری‌جوانا تقریباً همگانی است، حتی در میان کسانی که مشاغل قانونی کشاورزی دارند.
به گفته‌ی منابع آگاهی که در این مناطق حفاظت‌شده کار می‌کنند، قاچاقچیان مواد مخدّر بلندترین درختان را برای پنهان کردن محصولات ماری‌جوانا نگه می‌دارند، از بین سایر درختان نیز باارزش‌ترین آنها برای چوب، قطع و فروخته می‌شود و بقیه به شکل زغال درمی‌آیند و به فروش می‌رسند. سپس پس از پاکسازی درختان، محصولات ماری‌جوانا در فضای باز کاشته می‌شوند.
با این حال، به رغم غیرقانونی بودن کشت محصولات غیرمجاز در یک منطقه‌ی حفاظت‌شده، به نظر می‌رسد کسانی که این کار را انجام می‌دهند بدون ترس از پیگرد قانونی اقدام به این کار می‌کنند چراکه سیستم قضایی در اغلب این مناطق حفاظت‌شده هیچ سابقه‌ای از کسانی که به اتهام جنگل زدایی طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ در زندان به سر برده باشند ثبت نکرده است!
در سال ۲۰۱۹ شانزده تحقیق در مورد قاچاق الوار از سوی مقامات انجام شد. از این تعداد، ۱۰ مورد بر منطقه‌ی کاآگوازوی پاراگوئه متمرکز بود. طبق گزارش قوه‌ی قضائیه، طی سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۹ تعداد ۴۴ نفر به دلیل نقض قوانین محیط‌زیست محکوم شده‌اند. با این حال، هیچ یک از این اتهامات شامل فعالیت‌های جنگل‌زدایی نبوده است. محکومان هم به خدمات اجتماعی محکوم شده یا جریمه‌ی نقدی پرداخت کرده‌اند.
آگوستو سالاس، معاون دادستان، خواستار مشارکت بیشتر قضایی برای رفع مصونیت از مجازات در قبال جرائم محیط‌زیستی شده است، ولی می‌گوید: «وقتی خواستار مجازات طولانی‌تری مثل چندین سال زندان برای کسانی می‌شویم که درخت جنگل‌ها را قطع می‌کنند به ما می‌خندند!»
به عقیده‌ی سالاس تنها راه مؤثر برای جلوگیری از تخریب جنگل‌های باقی‌مانده در پاراگوئه استقرار گروه‌های نظامی در مناطق حفاظت‌شده است: «صادقانه بگویم، من راه دیگری نمی‌بینم. ما از همه طرف دچار مشکلات زیادی هستیم. ناراحت‌کننده است، اما ما همه‌ی تلاش خود را کرده‌ایم.»
مشکلات محیط‌بانان منطقه
بر اساس داده‌های ماهواره‌ای دانشگاه مریلند، با وجود ممنوعیت جنگل زدایی که در سال ۲۰۰۴ وضع شد، پاراگوئه‌ی شرقی سالانه در حدود ۲/۱ میلیون هکتار (تقریباً سه میلیون جریب) جنگل را از بین برده است. محیط‌بانان پارک در پاراگوئه تخمین می‌زنند که حداقل ۲۳۵۰ هکتار (حدود ۵۸۰۵ جریب) از محصولات ماری‌جوانا در چهار پارک ملّی و ذخیره‌گاه در جنگل پارانای پاراگوئه کاشته شده است: ذخیره‌گاه مباراکایو، پارک ملّی سن‌رافائل (ذخیره‌گاه ملّی پیشنهادی)، ذخیره‌گاه مورومبی و پارک ملّی کاآزاپا. بر اساس داده‌های صندوق جهانی حیات وحش (WWF) نیز از زمان اجرایی شدن ممنوعیت جنگل‌زدایی، این چهار پارک و ذخیره‌گاه در مجموع ۹۱۰۷ هکتار (حدود ۲۲۵۰۰ جریب) جنگل از دست داده است.
فرناندو کروگ، مدیر سازمان مبارزه با مواد مخدّر پاراگوئه، می‌گوید: «برزیل همچنان مقصد اصلی ماری‌جوانایی است که از پاراگوئه بیرون می‌رود.»
در سال ۲۰۱۳ یک محیط‌بان به نام برونو چوگی در ذخیره‌گاه طبیعی جنگل مباراکایو به قتل رسید. محیط‌بانان سایر ذخیره‌گاه‌های موجود در شرق پاراگوئه، مانند مورومبی، می‌گویند که با وجود آگاهی از به خطر افتادن زندگی‌شان کار می‌کنند.
رئیس امنیت مورومبی می‌گوید: «افراد زیادی نمی‌خواهند در این منطقه محیط‌بانی کنند زیرا از مشکلات خبر دارند و پیدا کردن افرادی که داوطلب این شغل باشند دشوار است.»
تولید زغال چوب نیز طی چند سال گذشته در مورومبی رو به افزایش رفته است. محیط‌بانان پارک می‌گویند شواهدی دال بر اینکه قاچاقچیان ماری‌جوانا ممکن است با هماهنگی تولیدکنندگان زغال چوب کار کنند در دست است. از درختانی که به منظور خالی شدن فضا برای کشت ماری‌جوانا قطع می‌شوند زغال تولید می‌شود اما آن‌قدر ارزش ندارد که به بازارهای چوب فروخته شود. اوزوالدو گارسیا، فعال محیط‌زیست، می‌گوید نوعی «صنعت مخفی» در مورومبی و سایر ذخیره‌گاه‌ها ایجاد شده است.
در سن‌رافائل نیز قاچاق الوار تهدیدی برای منطقه است. محیط‌بانان این ذخیره‌گاه نیز می‌گویند حمل‌ونقل الوارها به خارج از منطقه پس از ساخت پلی در عرض رودخانه‌ی تبیکواری در سال ۲۰۱۹ شدّت گرفت. قاچاقچیان معمولاً شب‌ها بسیج می‌شوند و از تراکتور برای برداشتن تنه‌ی درختان از منطقه‌ی حفاظت‌شده استفاده می‌کنند. هنگامی که از مرز سن‌رافائل خارج شدند، چوب‌ها را روی کامیون‌هایی بار می‌زنند که آنها را به کارخانه‌های چوب‌بُری در بخش کاآزاپا می‌برد.
یکی از محیط‌بان‌های منطقه بازگو می‌کند، در برخی موارد قاچاقچیان حتّی برای برش و پردازش چوب، ماشین‌های ارّه‌بُری را در وسط جنگل مخفی می‌کنند و سپس آن را با استفاده از ماشین یا کامیون برمی‌گردانند.
این محیط‌بان توضیح می‌دهد: «آنها هنگام باران یا توفان از ارّه‌‌برقی استفاده می‌کنند تا صدای زیادی شنیده نشود.» او می‌گوید، مداخله دقیقاً در لحظه‌ی جنگل زدایی کار آسانی نیست، زیرا در حال حاضر در کلّ جنگل تنها هفت محیط‌بان فعال‌اند که به نوبت ۷۳۰۰۰ هکتار (حدود ۱۸۰۳۸۵ جریب) از جنگل سن‌رافائل را رصد می‌کنند.
یک محیط‌بان دیگر می‌گوید هر هفت نفر از طرف قاچاقچیان الوار تهدید شده‌اند و حتّی به دلیل وضعیت مبهم قانونی سن‌رافائل تحت حمایت مقامات نیز نیستند.
این محیط‌بان ادامه می‌دهد: «کنترل این شرایط برای ما بسیار دشوار است و اگر هیچ یک از مقامات در جلوگیری از استخراج چوب و کشت ماری‌جوانا از ما حمایت نکنند، دشوارتر هم می‌شود.»
پنج پارک فعال با مساحتی بالغ بر حدود ۱۶ هزار هکتار (حدود ۳۹،۵۳۵ جریب) تحت نظارت دولت پاراگوئه هستند. با توجه به خشونت علیه محیط‌بانان و فعالان محیط‌زیست، بسیاری از آنها هنگام کار از جلیقه‌های ضدّگلوله استفاده می‌کنند. این ترس از زمانی وجود دارد که در سال ۲۰۱۸، محیط‌بانان رامیلدو تولدو و آرتمیلو ویلالبا هدف اصابت گلوله‌ی قاچاقچیان قرار گرفته و کشته شدند.
محیط‌بانانی که در معرض تهدید قرار گرفته‌اند می‌گویند نمی‌توانند با موج جنگل زدایی و کشت ماری‌جوانا در پارک مبارزه کنند.
ورود به صنعت چوب و پاکسازی جنگل برای پرورش ماری‌جوانا بزرگ‌ترین تهدید برای مناطق حفاظت‌شده‌ی شرقی پاراگوئه است. خبرنگاران مونگابای و لا نَسیون در حالی که مسیری به طول کمتر از یک کیلومتر در امتداد سن‌رافائل را قدم می‌زدند، به ۱۰ سایت چوب‌بری برخوردند.
منابع آگاه می‌گویند که فقر سیستماتیک و کمبود فرصت‌های شغلی و درآمدزایی، ساکنان جوامع روستایی را مجبور به همکاری با برداشت غیرقانونی چوب و پرورش ماری‌جوانا در مناطق حفاظت‌شده می‌کند.
یکی از محیط‌بانان می‌گوید: «ده‌ها خانواده‌ای که در شهرک‌های اطراف پارک‌های ملّی زندگی می‌کنند به جز استفاده از آنچه طبیعت به آنها می‌دهد، گزینه‌ی دیگری برای امرار معاش ندارند. اگر چوب نباشد، ماری‌جوانا هست و اگر مستقیماً با کشت و برداشت ماری‌جوانا درگیر نباشند، با محافظت از مزارع [ماری‌جوانا] به قاچاقچیان کمک می‌کنند.»
یکی از محیط‌بانان می‌گوید بدون حمایت کافی از طرف دولت از شغل خود احساس ترس می‌کند ولی همچنان عقیده دارد که موظف است از جنگل محافظت کند. او تأکید می‌کند: «نباید اجازه دهیم آنها پیروز شوند.» محیط‌بانان پارک می‌گویند که حتّی وقتی ساعت کاری‌شان تمام می‌شود احساس امنیت نمی‌کنند.
یکی از محیط‌بانان مباراکایو که درست در خارج از محل ذخیره‌گاه زندگی می‌کند می‌گوید: «من از ترس جانم دیگر جایی نمی‌روم، امسال حتّی به جشنواره‌ی شهر سن‌خوان نرفتم زیرا ترسیده بودم. زندگی در چنین شرایطی سخت است.»
محیط‌بان دیگری می‌گوید حتّی به پلیس نمیتواند اعتماد کند! او می‌گوید: «ما پس از کشف یک سایت جدید کشت ماری‌جوانا گزارشی در ایستگاه پلیس محلّی ثبت کردیم. به طرز باورنکردنی، فقط پنج دقیقه بعد از رفتن ما یک پیام از یک شماره‌ی ناشناس روی تلفن همراه خود دریافت کردم. این موضوعی بود که هنوز هیچ‌کس نمی‌دانست به جز شریک زندگی من که همیشه با من بود و البته افسران پلیس که در آن زمان در ایستگاه بودند.»
منابع و پانویس‌ها:
- منبع: https://news.mongabay.com/
- Mongabay یک پلتفرم خبری غیرانتفاعی در زمینه‌ی محیط‌زیست و حفاظت است که کشورهای بسیاری را تحت پوشش دارد و مرکز آن در ایالات متحده آمریکاست.
- La Nación– روزنامه‌ی کثیرالانتشار آرژانتینی.
فصلنامۀ صنوبر، سال پنجم، شمارۀ دوازدهم، ص ۵۲ تا ۵۹.