تحولی در شهرهای دوستدار دوچرخۀ جهان (به‌مناسبت روز جهانی دوچرخه)
نوشته و ترجمۀ آلن پطروسیان- پایه‌گذار نهضت دوچرخه‌سواری همگانی ایران/ دوستداران دوچرخه‌سواری می‌دانند که این روش از حمل و نقل، بدون نیاز به مواجهه با وسایل نقلیۀ موتوری و عمومی و ترافیک سنگین چقدر می‌تواند در یک مسیر ایمن و زیبای یک شهر مفید و روح افزا باشد. بله، این اولین چیزی‌ست که هنگام بررسی دوچرخه به ذهن خطور می‌کند. با استفاده از این نوع حمل و نقل، می‌توانیم از محیط‌زیست حفاظت کنیم، کیفیت هوا را بهبود بخشیم و آسیب‌هایی را که خودروها در شهرها ایجاد می‌کنند کاهش دهیم. البته دوچرخه‌سواری علاوه بر کمک به زمین و شهر، برای سلامتی ما نیز مفید است. همچنین، همزمان با تلاش دولت‌ها در سراسر جهان برای کاهش انتشار کربن، شهرها و روستاهای بیشتری شرایط را برای کنار گذاشتن خودروهای شخصی و استفاده از دوچرخه مهیا می‌کنند.
حقایقی دربارۀ شهرهای دوستدار دوچرخه در جهان
- هلند بیشترین تعداد دوچرخه به ازای جمعیت را در بین تمام کشورهای جهان دارد.
- سانفرانسیسکو، با بالاترین رتبه میان شهرهای آمریکا، در رتبه ۳۹ نمودار ۹۰ شهر دوستدار دوچرخه جهان قرار دارد که نشان می‌دهد هیچ شهر آمریکایی در بین ۱۰ شهر برتر این لیست نیست.
- در دوران همه‌گیری کرونا، تعداد افرادی که دوچرخه سواری را به عنوان وسیله ای برای حمل و نقل به جای اتوبوس و قطار انتخاب نمودند، افزایشی نسبی داشته است.
- در سال ۲۰۲۱، دوچرخه‌سواران از سراسر جهان ۱۶ میلیارد کیلومتر رکاب زدند و به‌واسطۀ رکاب‌زنی در سربالایی‌ها ، ۱۴۶ میلیون کیلومتر صعود داشته‌اند.
- پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۷، ارزش بازار دوچرخه در سراسر جهان به ۶/۳۴ میلیارد دلار معادل ۷۶۸/۲ تریلیون تومان با نرخ متوسط امروزی دلار (۸۰هزار تومان در خرداد ۱۴۰۴) برسد.
- در بیش از ۶۰۰ شهر جهان پروژه‌های دوچرخۀ اشتراکی وجود دارد و سالانه طرح‌های جدیدی راه‌اندازی می‌شوند. شانگهای و هانگژو بزرگ‌ترین طرح‌های دوچرخه اشتراکی را در چین دارند.
شاخص سطح بندی شهرها
۹۰ شهر به دلیل مشارکت و تلاش در ایجاد و نوآوری مربوط به بهبود زیرساخت‌ها و ایمنی دوچرخه‌سواری در لیست شهرهای دوستدار دوچرخه لوکوُ که تشکل آن در فرانسه مستقر می‌باشد انتخاب شدند. این مطالعه به جای رتبه‌بندی بهترین و بدترین شهرها برای دوچرخه‌سواران، فضای مناسب دوچرخه‌سواری در این ۹۰ شهر بر اساس عوامل مرتبط با دوچرخه‌سواری را ارزیابی می‌کند، از این‌رو تحولی نوین در رده‌بندی شهرهای دوستدار دوچرخه ایجاد کرده است.
تعدادی از شاخص‌های رده‌بندی شهرهای دوستدار دوچرخۀ جهان (لوکوُ) به شرح زیر می‌باشد:
- چند مسیر مستقل ، ایمن و استاندارد دوچرخه‌سواری در هر شهر وجود دارد؟
- میزان سرقت دوچرخه؛
- کیفیت زیرساخت های مرتبط با دوچرخه سواری؛
- تعداد فروشگاه‌های عرضه دوچرخه؛
- میزان امنیت ترافیکی و جرم های صورت یافته نسبت به دوچرخه سواران؛
- رویدادها و پویش های ترویجی؛
رده‌بندی
برای این طرح مطالعاتی، شرکت بیمه دیجیتال لوکوُ؛ گروهی از شهرهای جهان از جمله قطب‌های شناخته‌شده دوچرخه‌سواری و چند شهر کوچک‌تر با زیرساخت‌های در حال توسعۀ دوچرخه‌سواری را انتخاب کرد. سپس آنها هر شهر را بر اساس چندین متغیر که تعیین می‌کرد آیا برای دوچرخه‌سواری مناسب است یا خیر، بررسی کردند. آنها با بررسی درصد دوچرخه‌سواران، که شاخص خوبی برای محیط‌های مناسب دوچرخه‌سواری‌اند، شروع به کار کردند. علاوه بر این، آنها الزامات اساسی مانند ایمنی، جرایم مرتبط با دوچرخه و زیرساخت‌های جاده‌ای را بررسی کردند.
این رتبه‌بندی بهترین شهرها را برای دوچرخه‌سواری مشخص می‌کند و امتیاز کلی بالاتر نشان‌دهنده نتایج بهتر است. طبق این طرح مطالعاتی و تشویقی ؛ ۱۰ شهر برتر از میان ۹۰ شهر که در سال ۲۰۲۲ بیشترین سازگاری را با دوچرخه داشته اند به ترتیب عبارتند از:
۱) اوترخت هلند ۲) مونستر آلمان ۳) آنتورپ بلژیک ۴) کپنهاگ دانمارک ۵) آمستردام هلند ۶) مالمو سوئد ۷) هانگژو چین ۸) بِرن سوئیس ۹)برِمِن آلمان ۱۰) هانوِر آلمان
در این مطلب به توصیف رتبۀ اول شهرهای دوستدار دوچرخۀ جهان پرداخته شده است:
اُوترخت – هلند
حدود ۵۱ درصد از سهم حمل و نقل این شهر مربوط به دوچرخه است. مسیرهای دوچرخه‌سواری خوب و روزهای آفتابی زیادی دارد.
اوترخت یک شهر مهم و دانشگاهی در هلند و اروپا است. این شهر در مرکز هلند واقع شده و با جمعیتی برابر با بیش از ۱ میلیون و ۳۰۰هزار نفر چهارمین شهر بزرگ هلند به‌شمار می‌رود.
اوترخت به دلیل کسب امتیاز بالا در بسیاری از معیارهای مختلف ارزیابی مانند تعداد، کیفیت و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دوچرخه، تعداد فروشگاه‌های دوچرخه و تعداد کم تصادفات رانندگی با دوچرخه، در رتبۀ اول قرار گرفته است. همچنین در این شهر بسیار خاص، افراد زیادی دوچرخه‌سواری می‌کنند.
در مورد سامانۀ دوچرخه‌های اشتراکی، اوترخت جزو ۱۰ شهر برتر نیست. اما ۹۴ درصد از مردم، حداقل یک دوچرخه در خانه‌های خود دارند. علاوه بر آن، این شهر بیش از ۳۰۰ کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری دارد که شامل چندین خط دوچرخه‌سواری حفاظت‌شده نیز می‌شود.
همچنین گام‌های نوآورانه‌ای برای بهبود زیرساخت‌های دوچرخه‌سواری برداشته است، مانند نصب چراغ‌های راهنمایی که دوچرخه‌سواران را در اولویت قرار می‌دهند و ساخت مسیرهای دوچرخه طبقاتی که عبور دوچرخه‌سواران از تقاطع‌های شلوغ را ایمن می‌کند.
علاوه بر این، اوترخت اقدامات دیگری نیز برای تشویق دوچرخه‌سواری انجام داده است. مانند ساخت مکان‌های متعدد امن برای پارک دوچرخه و تشویق مردم به تهیه و استفاده از دوچرخه‌های باری (کارگو بایک) در جابجایی‌ها و خریدهای روزمره.
اوترخت یکی از دوچرخه‌دوست‌ترین شهرهای جهان است. با بیش از ۵۰ درصد سهم دوچرخه در سفرهای داخل این شهر، حاکمیت شهر هنوز در حال صرف هزینه برای بهتر کردن اوترخت برای دوچرخه‌سواران است. آنها قصد دارند خطوط دوچرخه‌سواری بیشتری اضافه کنند و زیرساخت‌ها را بهبود بخشند تا دوچرخه‌سواری ایمن‌تر و آسان‌تر شود.
تلاش‌های اوترخت برای ترویجِ تشویقیِ دوچرخه‌سواری، مورد توجه بسیاری قرار گرفته و از این‌رو جوایز متعددی را برای طرح ها و سیاست‌های دوستدار دوچرخۀ خود دریافت کرده است. از جمله جایزۀ هفتۀ حمل و نقل اروپا توسط اتحادیۀ اروپا و جایزۀ شهر دوچرخه فیِستاد توسط فدراسیون دوچرخه‌سواری آلمان.
اوترخت علاوه بر زیرساخت‌هایش، برنامه‌های متعددی برای حمایت از دوچرخه‌سواری به‌صورت رایگان دارد، مانند تعمیر و نگهداری دوچرخه، آموزش دوچرخه‌سواری برای دانش‌آموزان و رویدادهای اجتماعی برای ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری.
پژوهش‌ها نشان داده که دوچرخه‌سواران نسبت به سایر رانندگان، با توجه به احساس تعلق بیشتری که به جامعهء خود دارند، پول بیشتری را صرف کسب و کارهای محلی و آبادانی دیار خود می‌کنند.
بنابراین تلاش‌های اوترخت برای ترغیب افراد بیشتر به دوچرخه‌سواری به اقتصاد شهر نیز کمک کرده است. به همین دلیل حاکمیت این شهر، دوچرخه‌سواری را به راهبُرد و بخش کلیدی طرح های خود برای بهبود اقتصاد تبدیل کرده است.
جالب آنکه سال ۱۳۹۸ در ایران نیز پروژه‌ای مشابه با عنوان شهر ملی دوچرخه توسط نهضت دوچرخه‌سواری همگانی ایران تهیه و رونمایی شد. این پروژه نسبت به مزایا و اهمیت توسعۀ #دوچرخه_سواری_همگانی و همچنین پیشینۀ ارزشمند بعضی از شهرهای ایران که سابقاً به‌عنوان شهر دوچرخه لقب گرفته بودند اما با توسعۀ بی‌رویۀ زندگی شهری عنوان مذکور را در هریک از بخش‌های (امکانات و زیرساخت‌های شهری، فرهنگی، آموزشی و رقابتی دوچرخه‌سواری) تا حدودی از دست داده بودند، جهت احیا و اجرای اصولی این لقب، با چشم‌انداز دستیابی به جایگاه شهر جهانی دوچرخه؛ راه‌اندازی گردید.
پیش‌بینی شده بود این طرح با اتحاد و همکاری هیئتهای دوچرخه‌سواری، ادارات ذینفع و شهرداری شهرهای داوطلب دارای شاخص ارزیابی اجرا گردد تا به واسطۀ این روش ترویجی؛ زیرساخت‌های مناسبی در اختیار علاقه‌مندان دوچرخه‌سواری قرار گیرد.
اما متأسفانه این پروژه در دوره‌ای از فدراسیون دوچرخه‌سواری ایران دچار بهره‌برداری انتخاباتی در ریاست فدراسیون شد و قربانی منافع فردی گردید. بدون شک راه‌اندازی مجدد این طرح دور از اهمیت نیست و به‌زودی این اتفاق توسط همکاران و همدلان مردم نهادِ نهضت دوچرخه‌سواری همگانی ایران در سراسر کشور رخ خواهد داد.