گزارش جهانی کاهش تنوع‌زیستی، ۲۰۱۸- IPBES
در تمام قاره‌ها، طبیعت و رفاه انسان در معرض خطر قرار گرفته است.
کارشناسان جهانی IPBES هشدار دادند که کاهش مداوم حیات‌وحش، شرایط زندگی بشر را تهدید می‌کند.
در همه جای این سیاره، کاهش تنوع‌زیستی ادامه دارد. «به‌طور قابل توجهی کاهش ظرفیت طبیعت باعث کاهش کمک به رفاه مردم می‌شود». اگر هیچ اقدامی انجام ندهیم و این فرآیند را معکوس نکنیم، «نه تنها آینده‌ای که ما می‌خواهیم، بلکه زندگی که هم اکنون داریم را نیز از دست خواهیم داد». این هشداری است که توسط ساختار سیاسی-علمی بین دولت‌ها در مورد تنوع‌زیستی و خدمات اکوسیستم (IPBES) هفته پیش داده شد.
این ساختار (IPBES) در سال ۲۰۱۲ با حمایت سازمان ملل تشکیل شده و در حال حاضر ۱۲۹ کشور عضو آن هستند، این ساختار با اشاره به هیأت بین‌دولتی تغییر آب و هوا «IPCC برای تنوع‌زیستی» نامیده می‌شود. مأموریت این ساختار این است که به‌طور منظم خلاصه‌ای از تجزیه و تحلیل دستاوردهای موجود در مورد تنوع‌زیستی (انواع فرم‌های زندگی بر روی زمین)، در خصوص اثرات و انقراض و اقدامات احتمالی برای حفظ آن را گزارش کند.
این گزارش فعلی، نتیجه کار عظیمی است که بیش از سه سال به‌طول انجامیده است. IPBES جهان را به چهار منطقه بزرگ تقسیم کرده است: آفریقا، آمریکا، آسیا و اقیانوس آرام ، اروپا و آسیای مرکزی، به جز قطب‌ها و اقیانوس‌ها. هر گزارش ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ صفحه بود که توسط بیش از ۵۵۰ کارشناس داوطلب از ۱۰۰ کشور جهان، از بیش از ۱۰ هزار نشریه علمی، از منابع دولتی و غیردولتی و دانش بومی تهیه شده است.
برای هر منطقه جغرافیایی، این تجزیه و تحلیل در یک گزارش با عنوان “خلاصه‌ای برای تصمیم گیرندگان” در چهل صفحه تهیه گردیده است که بر روی کلمه به کلمه آن مذاکره شده و توسط نمایندگان کشورهای عضو رأی داده شده است. این سند، که یک نوع توافق سیاسی است باید به عنوان مبنایی برای عمل توسط دولت‌ها مورد توجه قرار گیرد.
- در قلب بقای ما
به نظر می‌رسد تنوع‌زیستی و خدمات‌دهی طبیعت به انسان، برای بسیاری از ما فراتر از زندگی روزمره‌مان است. به گفته رئیس IPBES، رابرت واتسون، هیچ چیز نمی‌تواند بیش از حقیقت باشد. تنوع‌زیستی پایه غذایی ما، آب و انرژی ماست. آن‌ها نه تنها در قلب بقای ما، بلکه در فرهنگ ما، در هویت ما و لذت زندگی ما قرار دارند.
این رویکرد که معیارهای خدمات‌رسانی به بشر را در نظر بگیریم، می‌تواند محدود کننده باشد، بدون توجه به این‌که بقای تنوع‌زیستی به خودی خود دارای ارزش است. اما هدفِ چهار گزارش تهیه شده این است که افکار عمومی و تصمیم‌گیرندگان را در کاهش تنوع‌زیستی به این نکته جلب کند که “اقتصاد، امنیت غذایی، کیفیت زندگی و معیشت، مردم سراسر جهان را تهدید می‌کند“. هیچ کدام از مناطق مطالعه شده از سیر قهقرایی کاهش تنوع‌زیستی از پیش‌بینی‌های قبلی پروژه متفاوت نبودند.
- آفریقا
اما آرچر محقق اهل جنوب آفریقا در این گزارش یادآوری می‌کند که “آفریقا آخرین مکان در زمین با طیف گسترده‌ای از پستانداران بزرگ است. اما هیچ‌گاه در گذشته گیاهان، ماهی‌ها، دوزیستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران بزرگی مانند امروز وجود نداشتند که با یک‌سری از عوامل انسانی و طبیعی تهدید شوند”. حدود ۵۰۰ هزار کیلومتر مربع از اراضی آفریقا تاکنون در نتیجه جنگل‌تراشی، کشاورزی ناکارآمد، بهره‌برداری بیش از حد، فعالیت‌های معدنی، گونه‌های مهاجم و گرم شدن زمین تخریب شده است.
این در حالی است که در مناطق روستایی معیشت ۶۲% از ساکنان به سلامت محیط طبیعی اطراف محل زندگی آن‌ها بستگی دارد و تا سال ۲۰۵۰ جمعیت این قاره دو برابر خواهد شد و به ۲٫۵ میلیارد نفر خواهد رسید. این چالش بسیار بزرگ است: در اواخر قرن برخی از گونه‌های پستانداران و پرندگان ممکن است بیش از نیمی از جمعیت خود را از دست بدهند، و تولیدات دریاچه‌ها (در ماهی‌ها) از ۲۰ تا ۳۰ درصد به‌دلیل تغییرات آب و هوا کاهش یافته است.
- آسیا و اقیانوسیه
در آسیا و اقیانوسیه تنوع‌زیستی با تهدید بی‌سابقه‌ای روبروست. از رخدادهای شدید آب و هوایی تا افزایش سطح دریاها و یا گونه‌های بیگانه مهاجم، شدت گرفتن کشاورزی، ماهی‌گیری بیش از ظرفیت و از دست دادن تنوع‌زیستی و افزایش زباله و آلودگی همه تهدیدهای این منطقه هستند. علی‌رغم برخی از موفقیت‌ها در حفاظت از این اکوسیستم‌های حیاتی مناطق حفاظت‌شده دریایی در ۲۵ سال به میزان ۱۴% افزایش یافته و پوشش جنگل‌ها در آسیای شمال شرقی به میزان ۲۳% افزایش یافته است- کارشناسان نگران هستند که این موفقیت‌ها کافی نبوده و کاهش تنوع‌زیستی و خدماتی که به ۴٫۵ میلیارد نفری که در این کشورها زندگی می‌کنند، متوقف گردد.
امروزه، ۶۰ درصد از گیاهان آسیا تخریب شده‌اند، تقریباً ۲۵% از گونه‌های اندمیک در معرض خطر هستند و ۸۰ درصد از رودخانه‌های این ناحیه توسط زباله‌های پلاستیکی، بیش از سایر نقاط جهان آلوده هستند. اگر شیوه‌های ماهی‌گیری با همین سرعت ادامه یابد، این منطقه دیگر ذخایر ماهی را تا سال ۲۰۴۸ نخواهد داشت. تا اواسط قرن حاضر ۹۰ درصد از مرجان‌های دریایی تخریب خواهد شد.
- آمریکا
در قاره آمریکا، تأثیر تغییرات اقلیمی تا اواسط قرن تشدید و تبدیل به یک عامل مهم در کاهش ظرفیت تنوع‌زیستی در نتیجه تغییر کاربری زمین خواهد شد. جمعیت گونه‌های بومی این قاره پس از استعمار اروپایی‌ها، ۳۱ درصد کاهش یافته است و این روند می تواند در اواسط قرن به ۴۰ درصد افزایش یابد.
در ارتباط با حالت اصلی خود، بیش از ۹۵ درصد از جنگل‌های بلند آمریکای شمالی، ۵۰ درصد از علف‌زارهای گرم و ۱۷ درصد از جنگل‌های آمازون در آمریکای جنوبی به چشم اندازهای تخریب شده توسط انسان تبدیل شده‌اند.
نویسندگان گزارش یادآور می‌شوند که تاکنون “مردم محلی و جوامع بومی تنوع چندگانه‌ای را در سیستم‌های چندگانه کشاورزی و مزارع جنگلی ایجاد کرده‌اند”. اما این دانش بومی در معرض خطر نابودی است.
- اروپا و آسیای مرکزی
در نهایت، در اروپا و آسیای مرکزی، وضعیت به مراتب بهتر نیست: ۴۲ درصد از حیات‌وحش جانوری خشکی و گیاهان در دهه گذشته با کاهش جمعیت روبرو بوده‌اند، به‌عنوان مثال ۷۱% از ماهی‌ها و ۶۰% از دوزیستان.
اولین علت این نابودی در کشاورزی و ورود بیش از حد مواد شیمیایی کشاورزی به اکوسیستم‌ها پنهان شده است. در نتیجه، این منطقه از منابع‌طبیعی تجدید‌پذیر استفاده می‌کند و واردات گسترده‌ای از سایر نقاط جهان دارد. این گزارش هم‌چنین به نقش تغییرات اقلیمی که یکی از نگرانی‌های اصلی در مورد تنوع‌زیستی در اروپا و آسیای میانه است اشاره ویژه‌ای دارد.
این چهار گزارش تأیید می‌کند که زمین در دوره انقراض ششم تنوع‌زیستی خود به سر می‌برد: طبق اظهارنظر دانشمندان، انقراض گونه‌ها به صد برابر از دهه ۱۹۰۰ رسیده است، یک ریتم نابرابر از زمان انقراض دایناسورها در ۶۶ میلیون سال پیش تاکنون در حال رخ دادن است.
- آیا امیدی وجود دارد؟
دانشمندان معتقدند که اگر برای جلوگیری از این روند اقدامی انجام شود، امیدی وجود دارد. آن‌ها یادآوری می‌کنند که توسعه مناطق حفاظت‌شده، بازگرداندن اکوسیستم‌های جنگلی، محدود کردن یارانه به کشاورزان، قطع فشار بهره‌برداری بیش از ظرفیت جنگل‌ها، برای حفاظت از تنوع‌زیستی در همه سیاست‌های عمومی، افزایش آگاهی‌های عمومی و یا حمایت از تلاش‌ها برای حفاظت از محیط‌زیست می‌تواند برای مقابله با کاهش تنوع‌زیستی مفید باشد.
ترجمه: شهره صدری
منبع: لوموند
http://www.lemonde.fr/planete/article/2018/03/23/sur-tous-les-continents-la-nature-et-le-bien-etre-humain-sont-en-danger_5275433_3244.html