شمارۀ هجدهم و نوزدهم فصلنامۀ صنوبر
سربلندهای جان برلب
پرونده‌ای درباره کوهستان‌ها
جای‌خالی کوهستان
در کوهستانی‌ترین کشور خاورمیانه_نیما فریدمجتهدی، سمانه نگاه
مناطق کوهستانی جایگاه بسیاری از مخاطره‌های طبیعی است. بسیاری از واحدهای کوهستانی نسبت به رخداد برخی از مخاطره‌های طبیعی حساس هستند. کوچکترین تنشی شرایط متوازن موجود را از حالت نرمال خارج می‌کند. آثار بسیاری از مخاطره‌های طبیعی در مناطق کوهستانی، ژرف‌تر است…
من عاشق دماوند هستم
گفتگو با داوود محمدی‌فر،پیشکسوت کوهنوردی ایران_ مانیا شفاهی
کوه برای من خیلی جذاب است، خصوصاً زمستان‌های کوه را خیلی دوست دارم. اصلاً زمستان‌های کوه یک چیز دیگری‌ست. هر چند زمستان‌های کوه سخت تر است، من عاشق زمستان کوه هستم.
کوهنوردی دنیا مدیون کوهنوردی ایران است، حالا چرا؟
دماوندیه
قصیده ای دیو سپید پای دربند ای گنبد گیتی ای دماوند از زنده‌یاد ملک‌الشعرای بهار
نگاه‌مان به بالادست نیست
گفتگو با عبدالله اشتری، مدیر انجمن حفظ محیط‌زیست کوهستان_ نیما فریدمجتهدی
از سال ۲۰۰۲ که سال جهانی کوهستان بود ما به سازمان محیط زیست پیشنهاد دادیم حتماً یک کمیته با مدیریت خاص کوهستان را در سازمان به وجود بیاورد که سالها به دنبال این هدف دویدیم. کارگروه کوهستان تشکیل شد، آیین‌نامه برایش نوشتیم و قرار بود در هیئت دولت تصویب شود. خیلی تشویق‌شان کردیم منتها متاسفانه با عوض شدن روسای سازمان و معاونانش این قضیه آن طور که باید به ثمر نرسید. دانشکده محیط زیست را تشویق کردیم که دوره های محیط زیست کوهستان برگزار کنیم…
دنا، گزیده‌ای از هویت طبیعی ابرسن(زاگرس)_ بهمن ایزدی
از جمله ویژگی‌های طبیعی ابرسن‌جنوبی، وجود اولین رویشگاه بلوط زاگرس واقع در دهستان کهمره‌سرخی در ۳۵ کیلومتری جنوب غرب شیراز است. سازند جنگلهای کهمره‌سرخی به اضافه ارزش‌های ژنتیکی که دارند در واقع نقش سپر حفاظتی جنگلهای زاگرس را ایفا می‌کنند که حداقل به خاطر همین موقعیت پر اهمیت بایستی از مدیریت حفاظتی ویژه برخوردار شوند…
آب انبارهای بی چتر_سمانه نگاه
ایران کشوری کوهستانی‌ست. به طوری که ۵۳ درصد مساحت ایران در ارتفاعی بین هزار الی دوهزار متری قرار گرفته است. حدود ۱۵ درصد از مساحت ایران، شیب بالاتر از ۳۰ درصد دارد. مساحتی بالغ بر ۲۶۰ هزار کیلومترمربع از ایران در ارتفاع بالای دوهزار متر قرار دارد. حال توجه به این مسئله مهم است که هرچند خصیصه بزرگ جغرافیایی ایران کوهستانی بودن آن است، مجموعه سازمان‌ها و طرح‌هایی که به سنجش شرایط محیطی مناطق کوهستانی می‌پردازد به طرز تأسف برانگیز و هشداردهنده‌ای معدود یا به بیان صادقانه ناچیز است…
ما فاتح طبیعت نیستیم
طبیعت به ما اجازه می‌دهد برویم بالا
گفتگو با پروانه کاظمی، کوهنورد_ مانیا شفاهی
در کوهنوردی مسئله جان و زندگی است. با کوچکترین اشتباه ممکن است شما دیگر نباشید. با یک کمک کوچک ممکن است جان شما نجات پیدا کند. مثلاً شما در یک شرایط خیلی سختی هستید، بدن‌تان در حال یخ زدن است، یک نفر یک لیوان چای داغ به شما می‌دهد. مهم نیست آن چای چه اسمی دارد، در چه لیوانی باشد، این می‌تواند بدن شما را گرم کند و حتی می‌تواند زندگیتان را نجات دهد…
تنگه هایقر
گرندکانیون ایران و نگین زاگرس_ سجاد بهزادی
دره هایقر به دلیل وجود آب روان داخل دره که به صورت رودخانه جاری است و همچنین وجود صخره‌های بسیار مرتفع دارای جذابیت‌های خاص برای گردشگری است. از باب فرهنگ و نگهداری و نیز حراست از این نعمت‌های خدادادی از دیرباز، شواهد و آثار تاریخی به جا مانده از جمله آبخیزداری درختان جنگلی و نیز برگزاری آیین و سنت‌های قدیمی در جوار تنومند‌ترین درخت این جنگل‌ها، نشان از انسان مهربانی طایفه بهزادی با طبیعت است که از بومیان اصلی منطقه هستند…
کوه‌های شهری شده ما
گفتگو با رضا زارعی، رئیس فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی کشور_ نیما فرید مجتهدی
کوه‌های ما بارش برف ندارد، یک بخش عمده‌اش به خاطر شهری شدن کوه‌های ماست. ما می‌دانیم یکی از بحران‌های شهرهای بزرگ‌تر بحران در دودکش‌ها، گاز شهری، بحران دود خودروها و بحران آسفالت است. که اینها باعث می‌شود دمای محیط افزایش پیدا کند. ما هم این را داریم وارد محیط کوهستان هم می‌کنیم. طبیعی است بارش در کوه‌های شمال تهران بسیار کاهش پیدا کرده و علاوه بر کوه‌های شمال تهران در تمامی شهرهای کشور با این مسئله مواجه هستیم…
گالش‌ها
بومیان کوچنده البرز_ ابوطالب قاسمی‌وسمه جانی
ایران اساساً کشوری فلاحتی و محل پرورش احشام و اغنام است. دامداران این سرزمین با استفاده از تقسیم مراتع به مراتع ییلاقی و قشلاقی به دامداری مبتنی بر کوچ پرداخته‌اند. دامداری سنتی که در ایران با عشایر شناخته می‌شود در اغلب استان های کشور رواج داشته و کوچ دام و زندگی سیار و متحرک در ییلاق و قشلاق شاخصه اصلی این سبک از زندگی است و کوچندگان دام بومیانی هستند که قرن‌ها در این مناطق جابه‌جا شده‌اند و خاستگاه و ریشه حیات آنها در این نقاط گره خورده است…
غار دانیال
دومین غار رودخانه‌ای ایران_ پوریا قلیچ خانی
غارها یا همان حفره‌های طبیعی بر اثر عوامل مختلف پدید می‌آیند. اما بیشتر آنها(غارهای کارستی) براثر نفوذ آب در لایه‌های سنگهای آهکی و انحلال آن با آب ایجاد شده‌اند و می‌توان اذعان داشت عامل اصلی تشکیل غارها، فرایند انحلال سنگهای کربناته به وسیله جریان آب‌های سطحی یا زیرزمینی است که این فرآیند در مناطق کارستی به وفور رخ می‌دهد…
کوهستان درد و رنج عاشقی‌اش بیشتر است
گفتگو با سحر جعفری هنرمند نقاش_ زهرا انوشه
مادربزرگ من می‌گوید تا لب پشت‌بام برف می‌آمده و از دل برف تونل می‌کند که بتوانند رفت و آمد کنند یا گوشت را قرمه می‌کردند برای زمستان نگه می‌داشتند. یا پدربزرگم هنوز این عادت در او مانده که به رغم امکانات امروزی بنابر تجربه‌ای که از زمان‌های سخت گذشته دارد، یک بار که گاز قطع شده بود رفته بود چندین کیسه زغال خریده بود و برای روز مبادا انبار کرده بود. یا هنوز عادت دارد شکر و برنج و ارزاق را در سطل‌های بزرگ می‌خرد و انبار می‌کند تا اگر برف سنگین بارید گرفتار نشود…
سیاگالش
اسطوره محیط زیستی البرز_ میثم نوائیان
اهمیت توجه به جوامع بومی کوهستان، حفظ فرهنگ و میراث‌های معنوی آنها یکی از محورها و راهکارهای اساسی در مسائل مرتبط با حوزه پر اهمیت حفظ محیط‌زیست کوهستان است. حفظ جوامع بومی و ارزش‌گذاری بر حضور ایشان کمک موثر در حفظ محیط‌زیست کوهستان می‌کند.
سیاگالش نماد محیط‌زیستی و سازگاری مردمان البرز در طی تاریخ طولانی زیست‌شان در این مجموعه کوهستانی بوده است. شاید اگر این باور می‌ماند، محیط‌زیست البرز هم می‌ماند…
کوه در ادب پارسی_ عباس محمدی
کوه‌ها از پدیده‌های شاخص طبیعت است که در شکل‌گیری حیات بر زمین، و به همین دلیل در تاریخ و فرهنگ بشری، نقشی پررنگ و برجسته داشته است. در ادبیات ایران، که شعر جلوه‌گاه اصلی آن است، از کوه به صورت‌های گوناگون یاد شده، گاه به عنوان نماد عظمت، پارسایان است، گاه از آن رو که نزهتگاه پهلوانان است، گاه به خازر آنکه عزلتگاه و نیایشگاهف گاه برای تشبیه پایداری یک قهرمان …
دنای پررمز و راز، دنای صبور_ امید سجادیان
دنا پر از اسرار و داستان‌های حماسی است؛ این را از نام‌های شاهنامه که بر چشمه‌ها و گردنه‌ها گذاشته شده نیز می‌توان فهمید. همچون نام شهر سی‌سخت، گردنه بیژن که همنام سردار ایرانی است تا چشمه میشی که محل ورود افراسیاب به این منطقه است. شهر قدیمی دینار که به دنا معروف است و بقایای آن دیده می‌شود یا معدن‌های مسی که در روستای خونگاه وجود دارد نیز نمونه‌هایی از جاذبه‌های کم نظیر دنا است…
ابعاد حقوقی
حفاظت و بهره‌برداری از کوه_ بیژن عباسی لاهیجی
نخستین موافقت‌نامه فراملی درباره حفاظت از یک رشته کوه، کنوانسیون آلپ است که در سالزبورگ اتریش در سال ۱۹۹۱ تصویب و در سال ۱۹۹۵ لازم الاجرا شد…
گردشگری و کوهستان_ سعید صبور
همان‌طور که گفته شد با گسترش تعداد نفرات و نفوذ هر چه بیشتر انسانها در عرصه‌های طبیعی کوهستان شاهد آسیب‌هایی جدی بر این عرصه‌ها هستیم. شناخت این تاثیرات و عنوان کردن آنها راه نخستی‌ست که برای چاره اندیشی و ارائه ساز و کار مناسب می‌توان در نظر گرفت…
مریوان
سربلند جان به لب_ برهان مجیدی‌نیا
ویژگی‌های مناطق کوهستانی وجود دره‌ها و کوه‌ها و پوشش گیاهی و جنگلی است که بیشتر مناطق جنگلی این نواحی از جنس بلوط و پسته کوهی‌ست. درختان بلوط بر دامنه کوه‌ها سرسبزی و زیبایی خاصی به این نواحی بخشیده‌اند…
وقتی آب‌انبارهای طبیعی ایران خشک می‌شوند_ سمانه نگاه
با نگاهی به نقشه روند دمایی ۳۰ ساله جهان، شاهد افزایش چشمگیر دما در بخش بزرگی از مناطق شمالی و غربی کشور هستیم…
فرسودگی خاک تا سرحد مرگ
گفتگو با عباس محمدی کنشگر ومدیر گروه پایش کوهستان_ نیما فرید مجتهدی
اگر بخواهیم خیلی ساده بگوییم نتیجه بی‌اعتنایی به شیوه‌های استفاده پایدار از کوهستان همین چیزی بوده که امروزه تقریباً در همه محیط‌های کوهستانی ایران می‌بینیم: فرسودگی خاک تا سر حد مرگ! خاکی که بخش اعظم پوشش گیاهی اصلی خود را از دست داده و در نتیجه هم چشم انداز لطیفش نابود شده، هم توان جذب و نگهداری آب را ندارد و هم در طی هر بارش به صورت سیلاب گل‌آلود مخربی روان می‌شود…
زمرد سبز کوهستان_شایان مسعودی، میناحسینی
ریشه‌های درخت ارس یا ساقه‌های گسترده گونه‌های دیگر آن، روی زمین، از مهمترین عوامل جلوگیری از فرسایش خاک است. گونه‌های خزنده این گیاه مانند پرستاری مهربان از نونهال‌های گونه‌های گیاهی دیگر پرستاری می‌کند به طوری که بذر درختان و دیگر گیاهان جنگلی در پناه آنها مستقر و به علت فشردگی شاخه‌هایش مانع از نفوذ دام می‌شود.
مسیر سبزکوهستان
گام برداری در مسیر دشوار آشتی میان ورزش و حفظ محیط کوهستان در ایران_ رضا خوش رفتار، محمد دهداردرگاهی
آنچه زمین به عنوان یکی از منابع هستی به ما ارزانی داشته سرشار از تنوع و دگرگونی است و پیدایش کوه‌ها در دوران سوم و چهارم زمین‌شناسی حیات در سطح زمین به آهستگی شروع شد و گسترش یافت. انسانها در بدو حیات برای بقای خود از دست عوارض طبیعی و جانوران درنده به دامن کوه‌ها و غارها پناه بردند و جان خود را حفظ کردند…
کوه‌بُری کوهمره سرخی_ سالار اسفندیاری
روزهایی که قصه رفتن به کوه‌بری دارم نیازی به کوک کردن ساعت نیست. از کودکی این شوق در وجودم ریشه دوانده است. قبل از دمیدن سپیده سحر از رختخواب جدا می‌شوم، لباس می‌پوشم، کوله پشتی بر دوش و چوبی در دست از میان ده می‌گذرم….
طرح سیمرغ کوهستان‌های ایران
دستاوردها و چالش‌ها_ حسین نظر
پیش مقدمات پروژه سیمرغ که همان نگاه به صعودهای قلل مرتفع هر استان بود طی سالهای ۸۸و۸۹ به همت آقای سعید صبور، از کوهنوردان باشگاه دماوند و از علاقه‌مندان به ایران صورت گرفت…
بی‌پناه، بدون کوه پشت‌سر_ ساره قمی
همان‌جا کنار میدان درکه ماشین را پارک می‌کنیم و مثل از زندان گریخته‌ها توی کوچه پس کوچه‌ها پیچ می‌خوریم و صدای سنگریزه‌ها زیر پا و کمی کش آمدن عضلات و به شماره افتادن نفس‌ها. خیره ماندن به هفت‌حوض و ستایش صیقلی که آب در صخره داده است…
متن طبیعت مخاطب_ حسین رسول زاده
متن، رودخانه‌ای است که نمی‌تواند به سر منشا خود پایبند بماند و نمی‌تواند در مقصد خود مقصود یابد. متن یک ماندگار جاری‌ست. ماندگار همچون کوهستان…
شمیم تهران (بخش دوم)_ رویا ندافی
پروژه شمیم تهران از جنس هنر مفهومی است که تمام برنامه‌های اجرایی آن پایه گذاری شده و هر یک از مشارکت‌کنندگان این پروژه را گسترده‌تر خواهند کرد. شمیم تهران مخاطب خود را دعوت به همکاری می‌کند تا به کمک او هویت شهری را بازیابد که به آن تعلق دارد. این همکاری و مشارکت در نهایت منجر به احیای بسیاری از ارزش‌های منحصر به فرد و خاص شهر تهران خواهد شد.
هامون اگر خشک شود_ مشکات اسدی
با تداوم خشکسالی، پایان ترسالی اقلیمی، حکمرانی بد در توضیح و بهره‌برداری از منابع و نیز گسترش تجارت و توسعه صنایع و خدمات آب‌بر مهاجرت به مناطق آبخیز و ترسال بیشتر می‌شود و مناطق خالی از سکنه و لم‌یزرعی پدیدار خواهد شد که می‌تواند میزبان مناسبی برای فعالیت گروه‌های رادیکال باشد
باززنده‌سازی ساختمان‌های بی‌استفاده
گفت وگو با علیرضا زرگر مالک کارخانه قند گهریزک_محمد حسن لی
از آنجا که موقعیت طبیعی و محیط‌زیستی شهر نیز باید جوابگوی نیازهای کنونی و آتی و محدودیت در رشد و گسترش فیزیکی در جهات افقی و عمودی شهر باشد، استفاده از راهبردهای رشد هوشمند به منظور کنترل و مدیریت معضلات شهرسازی، اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی، در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است، رشدی که کمترین آسیب را به محیط وارد کند و شهری سالم برای زیست فراهم سازد.
پلنگ نماد تکبر و بلندپروازی_ فاطمه سلیمانی
نمادها با انواع و شکل‌های گوناگون در همه ارکان زندگی بشر به ویژه در ادبیات و هنر و فرهنگ و اعتقادات انسان حضور دارند. استفاده از نماد حیوانات بیش از نمادهای دیگر رواج داشته است…
انجمن زیست بوم سبز(پراو)_ زربانو منصوری
شروع به کار و آغاز فعالیت انجمن با اتفاقی گره خورده است که به سال ۱۳۶۸ برمی‌گردد. در سال ۱۳۶۸ بود که با یکی از بستگان در پارکینگ شهرداری کرمانشاه، دیدن چهره مادر و کودک دگرگونم کرد. کودک شاید سه سال داشت، هر دو اندوه فراوانی در چهره داشتن در نگاهشان ناامیدی موج می‌زد.
یادداشت‌های یک محیط بان
جان‌بازی در کوهستان_ محیط‌بان یاسر رنجبر
مخاطراتی که متوجه محیط‌بانان در کوهستان است با مخاطرات محیط‌بانان دشت به واسطه شرایط استراتژیک کوهستان، صعب‌العبوری و همچنین وجود رگه‌های نامنظم و دره‌های عمیق و قله‌های صخره‌ای بسیار بلند و خشن، احتمال سیل، رانش طبیعی، سرما و یخ زدگی و… می‌طلبد که یک فرد محیط با بهترین شرایط پدافند غیرعامل را در آن منطقه مدیریت کند.
کودک و طبیعت
کشف دوباره طبیعت در همین نزدیکی‌ها_ بهاره کیائی
اگر قبول کنیم طبیعت نزدیک است، با جستجو در محیط زندگی روزمره می‌توانیم آن را بیابیم یا یا امکان‌هایی برای تقویت و ارتباط بیشتر با آن ایجاد کنیم. این جستجو حتی می‌تواند برای ما هم به عنوان بزرگسال همراه کودک، فرصتی شگفت برای دیدن و کشف جلوه‌های گوناگون طبیعت اطراف مان باشد…
معرفی کتاب
علیه عصر جدید
می‌خواهیم چه کسی باشیم: رویارویی با واقعیت، بر عهده گرفتن رهبری و بازگرداندن عافیت
مرور کتابی از مارگارت ویتلی گردآوری و ترجمه محمد عظیمی
مارگارت ویتلی از سال ۱۹۷۳ به عنوان مشاور و سخنران با بسیاری از سازمان‌ها، رهبران سیاسی، کارآفرینان و مردم جوامع بومی در تمام قاره‌ها کار کرده است. پس از سالها کار و فعالیت اکنون می‌نویسد، آموزش می‌دهد و درباره چگونگی سازماندهی و انجام کار به افراد و مدیران ارشد و کارآفرینان برجسته مشاوره می‌دهد که چگونه در زمانه پر از هرج و مرج رابطه خود را حفظ کنند و با کمال میل برای خدمت گام بردارند.