شماره دوم فصلنامه صنوبر
موجیم که آسودگی ما عدم ماست / علی دهباشی، مانیا شفاهی
گزارش دیدار و گفتگو با بانوی محیط‌زیست ایران
مهلقا ملاح بنیان‌گذار سازمان غیردولتی “جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط‌زیست” از اولین سازمان‌های غیردولتی فعال در حوزه محیط‌زیست می‌باشد، بسیاری مهلقا ملاح را با نام مادر محیط‌زیست ایران می‌شناسند.
گزارش شب مهلقا ملاح، مادر محیط‌زیست ایران
پریسا احدیان
گزارش تفصیلی مراسم بزرگداشت مهلقا ملاح مادر محیط‌زیست ایران که با حضور نوش‌آفرین انصاری، شیوا دولت آبادی، رخشان بنی‌اعتماد، اسماعیل کهرم، مجتبی میرطهماسب، علی دهباشی و جمعی از یاران و دوستداران ایشان در موقوفات دکتر افشار و از مجموعه شب‌های بخارا با همراهی مجله صنوبر.
پنجره‌های مهلقا:
پویا نیکجو
گزارشی از ایده‌های مطرح شده از سوی برخی نهادهای محیط‌زیستی و یا فعال در حوزه کودکان به مناسبت صدمین سالگرد تولد مهلقا ملاح.
انسان بازیگر حافظ محیط‌زیست/ مانیا شفاهی
گفتگو با دکتر فرهنگ رجایی
جریان محیط‌زیستی که به خصوص در این بیست،سی سال اخیر این‌قدر عظیم شده است واکنشی بوده به آن از دست رفتن تعادل یعنی وقتی‌که اندیشه تجدد، به تجددگرایی تبدیل شد.
حساسیت به محیط‌زیست، حساسیت به هویت خود است، اگر تعریف استواری از هویت خود نداشته باشیم نه در عرصه خصوصی، نه خانوادگی و نه جمعی نمی‌توانیم بازیگر باشیم.
خشکسالی اقتصادی – اجتماعی ایران: چالش‌های یک ملت ورشکسته آبی
( ورشکستگی اقتصادی – اجتماعی آب در ایران )
نویسندگان: کاوه مدنی، امیر آقاکوچک، علی میرچی
ترجمه: شهره صدری خانلو
سرانه کنونی آب در دسترس ایران کمی بالاتر از متوسط خاورمیانه و شمال آفریقا (منطقه منا) با ۱۳۰۰ مترمکعب است. اما این مقدار بسیار پایین‌تر از متوسط جهانی (۷۰۰۰ مترمکعب) است.
آب در ایران بسیار ارزان است. در مناطق شهری قیمت نسبتاً پایین آب، انگیزه هر گونه صرفه‌جویی آب را از بین می‌برد.
تصمیم‌گیران ایرانی باید بدانند که ایران از ورشکستگی آبی ناشی از خشکسالی اقتصادی و اجتماعی رنج می‌برد. بنابراین، اگر تلاشهای عمده‌ای در کاهش تقاضای آب کشور صورت نگیرد، باید وخیم‌تر شدن وضعیت منابع آب کشور را انتظار داشت.
انقراض ششم تنوع زیستی، در سایه نقش آفرینی بشر
شهره صدری خانلو
براساس مطالعات منتشر شده در مجله علوم پیشرفته، ناپدید شدن گونه‌ها از سال ۱۹۰۰ به بعد، ۱۰۰ برابر افزایش یافته است، نرخ بی‌سابقه‌ای که از زمان انقراض دایناسورها یعنی ۶۶ میلیون سال پیش تاکنون بی‌سابقه بوده است. دانشمندان در این مطالعه عنوان می‌کنند که میزان واقعی انقراض انبوه فعلی که بر حیات‌وحش تأثیر می‌گذارد، دست کم گرفته شده و این انقراض فاجعه‌بار است.
انقراض فعلی، ناشی از فعالیت‌های انسانی بر محیط‌زیست است که یک بحران بزرگ بیولوژیکی است.
دانشمندان تأکید می‌کنند که موتور نهایی انقراض ششم کمتر مورد توجه قرار گرفته است و آن افزایش بیش از حد جمعیت انسانی است که با رشد مداوم جمعیت و تغییر نوع زندگی و افزایش مصرف منابع همراه است.
جغد، اسطوره و فلسفه حفاظت از حیوانات
رامین محمدی زره ناسی
تأثیر متقابل فرهنگ بر معیشت و نوع جهان‌بینی مردم هر کشوری مستقیماً در نحوه برخورد ایشان با حیوانات وحشی و منابع‌طبیعی حوزه زندگی اطرافش اثر خواهد گذاشت.
باورهای مذهبی و اسطوره‌ای هم هیچ کمکی در حفظ این گونه از شر انسان‌ها ندارد، زیرا باورهای آدمیان همیشه در حال تغییر است، اما جغد تغییر سیاسی و مذهبی ندارد! پس مقصر نیست، در کل باید گفت رفتار‌شناسی این جانور به هیچ روی با رفتار انسان و سرنوشت او و خدای او تداخلی ندارد، خویش‌کاری این پرنده شکار برخی از جانوران است که جنبه مذهبی ندارد.
توسعه پایدار در کشورهـای در حال توسعه (مطالعه موردی محیط زیست و زنان)
مشکات اسدی
توجه به محیط‌زیست و زنان به عنوان دو شاخص عمده توسعه پایدار تنهـا در صورت رسیدن به یک مرحله معقولی از توسعه‌یافتگی، قابل دسترسی است.
شرط رسیدن به یک توسعه پایدار، رسیدن به یک مرحله معقولی از توسعه‌یافتگی است و کشورهای در حال توسعه نمی‌توانند به پیش شرط‌های توسعه پایدار پیش از توسعه‌یافتگی وفادار بمانند.
توسعه پایدار فرآیندی است که طی آن مردم یک کشور نیازهای خود را بومی می‌سازند و سطح زندگی خود را ارتقا می‌بخشند، بدون آن‌که از منابعی که به نسل‌های آینده تعلق دارد، مصرف کنند و سرمایه‌های آتی را برای تأمین خواست‌های آنی بدهد.
توجه به مسائل محیط‌زیستی، حقوق بشر و توجه به کرامت انسانی تنها در سایه توسعه‌یافتگی محقق می‌گردد.
آکواپانیکز، روشی نوین برای کشاورزی پایدار
مریم شفاهی
آکواپانیکز یک سیستم تولید مواد غذایی است که در آن از پساب ماهی‌ها برای تولید سبزیجات استفاده می‌شود. در این روش آمونیاک دفع شده از بدن ماهی، توسط باکتری تبدیل به نیترات شده و از طریق ریشه گیاه جذب می‌شود.
در مجموع این سیستم، روشی است که می‌تواند راه‌حلی عملی برای بسیاری از مشکلات امروز کشور از قبیل آلودگی آب، خاک، کمبود آب و عدم دسترسی به غذای سالم را ارائه دهد.
داستان کشک
نویسنده: نجمی
مترجم: سیما سلطانی
کشک، ساده بگویم، ماست ترشیده‌ای است که آب آن را گرفته باشند و سپس خشکش کرده باشند و غذایی که مختص یکی از استان‌های کویری ایران یعنی کرمان است. کشک هزاران سال است که جزء مهمی از خوراک مردمان ایران محسوب می‌شود. در شاهنامۀ فردوسی که دربرگیرندۀ داستان‌های حماسی ایران باستان راجع به جنگ‌ها، شاهان و دیوان است و سرودن آن در ابتدای قرن پنجم هجری به پایان رسیده است، از کشک به عنوان خوراک سربازان یاد شده است.
استان کرمان به عنوان تولیدکنندۀ برخی از بهترین کشک‌های کشور مشهور است. نادر میرزا قاجار، یکی از نجبای عصر قاجار در قرن نوزدهم می‌نویسد: “بهترین کشک از کرمان می‌آید.”
هاله فراموشی پناهگاه حیات‌وحش خوش‌ییلاق
فاطمه باباخانی
زمانی که سازمان محیط‌زیست قصد ورود به خوش‌ییلاق را ندارد، پروژه های بین‌المللی ورود به آن را کاری عبث می‌دانند و برخی مسئولان محلی سازمان میراث فرهنگی معتقدند کار در این منطقه راه به جایی نمی برد.
کلاته‌خیج یکی از قطب‌های تولید دستبافته‌ها در استان سمنان است. بیش از ۱۰۰ زن در این منطقه به کار بافت پارچه مشغول هستند و از آن به عنوان یک منبع درآمد مکمل استفاده می‌کنند.
کلاته‌خیج فارغ از دستبافته‌ها و محصولات غذایی فراوان که از باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی به دست می‌آید، مزیت دیگری نیز دارد و آن بافت قدیمی و دست نخورده آن است.
سازمانِ مردم نهاد یا سازمانِ غیر دولتی!
سید جواد حسینی نژاد
پس نمی توان چشم پوشی کرد که به کار بردنِ همنشینِ سازمانِ غیردولتی از سوی پدیدآورندگان آن به جای سازمانِ مردم نهاد، فراخواستی را دنبال می‌کرده است که چنین بر آن پای فشرده‌اند.
غیرِدولتی، سویه و رویه‌ای کندنی و راندنی )سلبی و نافی ( و مردم نهاد در برابرِ آن، بایستگی و پذیرشی )ایجابی( دارد.
انجمن زنان، شعری که ملاح خواند
مهدیه پورشاد
محیط‌زیست و حفاظت و حمایت از آن در ذهن خیلی از مردم، به عنوان یک فعالیت لوکس و ویژه آدم‌های بی‌دغدغه بوده است. وقتی که فقر و محرومیت در مردم ریشه کرده، حفظ محیط‌زیست و سخن از آن چه اهمیتی دارد!.
نتیجه تلاشهای جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط‌زیست در کنار مهربانوی ایران: “مه لقا ملاح”، منجر به پرورش و ارتقاء استعداد افرادی شده است که شایستگی انسجام‌بخشی برای شکل‌دهی اندیشه دوستی، و پیوند آن با محیط‌زیست، در قالب سازمان‌های غیردولتی شده است. این افراد به نوبه خود مسئولیت مدیریت و برنامه‌ریزی برای حفظ منابع پایه و ارتقاء آگاهی‌های عمومی را در جای‌جای کشور عهده‌دار شده اند.
من یک محیط‌‌بانم!
محمد مالک ظاهری
درست است! نیاکان و پدران ما به سبب نا‌آگاهی‌شان، در حفظ محیط‌زیست تلاشی نکرده بودند، به شکلی که دیگر حتی کبوتر و کبک هم به سختی قابل مشاهده بود.
زمانی که کار خود را شروع کردم با مشکلاتِ فراوانی روبرو بودم که یکی از آن‌ها شکارچیان بومی منطقه بودند، در همان زمان نیاز به آغاز و ایجاد یک فرهنگِ جدید را کاملاً احساس کردم و آن اندیشه‌ای نبود جز دوستیِ شکارچی با حیات‌وحش.
جانورشناسی و زمین‌شناسی ایران ۱۸۷۰-۱۸۷۲ میلادی
مانیا شفاهی
کتاب «جانورشناسی و زمین‌شناسی ایران» بیش از ۱۴۰ سال پیش توسط ویلیام توماس بلانفورد، طبیعی‌دان و زمین‌شناس انگلیسی قرن ۱۹ میلادی به رشته تحریر در‌آمده است.
کتاب «جانورشناسی و زمین شناسی ایران» نه تنها در قرن ۱۹ام بلکه تا بیش از یک قرن پیش نیز به روزترین و سودمندترین کتاب در حوزه جانورشناسی ایران به شمار می‌رفت
این کتاب مرجع، تقریباً اولین اثر جامع علمی در زمینه مهره‌داران ایران است که مورد استناد جمیع محققین بوده و هست.
چرا سفر می‌کنید؟
علی دهباشی
سیروس علی‌نژاد نامی آشنا و معتبر در دنیای روزنامه‌نگاری زبان فارسی است. کتابی تازه از سیروس علی‌نژاد با عنوان «چرا سفر می‌کنید؟» حاصل گفتگوهایی است که سیروس علی‌نژاد با ایرج افشار، همایون صنعتی‌زاده، منوچهر ستوده، هوشنگ دولت‌آبادی، نصرالله کسرائیان، محمدعلی موحد، عبدالرحمن عمادی، ایران درودی، امیر کاشفی، جمشید گیوناشویلی و منوچهر صانعی انجام داده است.
این کتاب حاصل کار روزنامه‌نگاری سیروس علی‌نژاد در فصلنامه سفر و مجله زمان است.